2017年12月22日 星期五

Chiah chia̍h Tang-cheh îⁿ-á

Chiah chia̍h Tang-cheh îⁿ-á/ Chiah食冬節圓á
--Kì global warming

Chiah chia̍h tang-cheh îⁿ-á
Koh ke chi̍t hòe
Môa-tāu iū-á-châng chhiⁿ chhiⁿ
Móa chhiū móa ki
Khui-kah pe̍h-súi pe̍h-súi
Kúi-ā tāi Kāng-khóan ê phang hoe-lúi
Bô tán ú-súi Sī pe̍h-pe̍h ê hoe-lúi phang
Gōng-gōng ê súi
Pe̍h-lō͘ bûn-tàn
Bô tio̍h-sî bōe kiat chí
Chhò-lōan--khì ê chhun-thiⁿ
Tang-thiⁿ


---------------------------------
Chiah食冬節圓á
Koh 加 1 歲
麻豆柚á欉 青青
滿樹滿枝
開kah白súi白súi
幾ā代
Kāng 款 ê phang花蕊
無等雨水
是白白ê花蕊phang
Gōng-gōng ê súi
白露文旦
 無 tio̍h 時 bōe 結籽
 錯亂--去 ê 春天
 冬天

2017年12月15日 星期五

Tâi-oân lâng ê Hiong-chhiû (hiong-chhiú)

台灣人ê 兇手
聽來ê
不比相思有病ê 款
本成是讀冊人niâ
心肝 it-tio̍h in ê 四君子
Soah 認 m̄ tio̍h 祖家
引狼入室
故地鄉人受窘逐了後
鄉土 ê 人聲土味淡薄去
故人飄零四散
束信心靈神經 kek 痲痺
有目睭ê tio̍h 看
變相thang 看現現
家園 chhiⁿ 份 kah án-nóa ē 認得
流浪 ê 美感soah 超越
人ê 距離
有耳khang tio̍h 聽
Kiàn聽 bē tio̍h pē-bú 話音
溫柔安慰 lán人 ê 苦痛 iah 是 痲痺神經
Beh 回轉台灣人 ê 故鄉
每 1 步 lóng tio̍h 血流血滴
Lóng 是 ui 心肝 ê 苦痛
走chhōe bē tio̍h ê 故鄉故人故事


[文青文]
死狼
印記在遠遠的鄉愁
盡付東風
他死不願意的土地
不成人的白玉骨頭
舌頭仍如蛇一樣柔軟吐信
從嘴角滴下血的時候
他仍可塗抹成
美麗的紅蓮想
而白鬣藍馬也沒忘恩寵他
連死者的子孫都景仰他
崇拜他感念他
一如獨裁者
直到過氣
仍能鏗鏗捍衛他唯一的凶狠

2017年12月11日 星期一

thau-tō͘

Cha日 台灣文學獎贈獎典禮, lán 有去觀禮,lán tih chit 款 場 ê 時sim-chiâⁿ  lóng ē put-chí-á bái。Lóng lán ka-kī ê  人, 納稅金錢chhòng ê,卻是 一直 teh kā lán ka-kī ê 母語舌 chhui--死,直直 kā lán 人 ê 面貌 割 kah 爛 hôe-hôe,免jōa久,世界tio̍h ē kā 台灣人 放 bē記得,tio̍h 無koh 有人知影地球 竟然有1 款人號做台灣人 。

Kám kap hit ê 夢 有瓜葛絪纏?In kō͘ lán 聽無ê 話語leh 慶祝,leh 歡喜,lán 卻是在地 ê 局外人。

Chiūⁿ台烏白thi̍h ê 內容 kap thi̍h ê 人 siat-thái觸惡--lán。致到,lán 有時 ka-kī ē 想, 有 1 日lán nā chiūⁿ台, kám 也 ē án-ni-siⁿ 顧人怨 leh? Só͘-tì, lán lóng 盡量 避免 hit 款 都合kap 機會,甚至 thiau工 kā 機會 毀sak 也 無惜。 Kài-sêng kap lán 以早 hit 款 "富人厭惡症" 有 87 分sêng。

Lán 想 lán án-ni ê 態度m̄好, 無任何好處, koh 看 che  比 目khang 赤 iah khah 無健康 ê 款。初起頭, 應當 是 目khang 赤 ê 情緒,怨妒出 kioh ê ná m̄ 是 lán? 是講 hit 場 確實是人khah 贏 khah gâu chiah thang chiūⁿ 台。了後,漸漸 明白,人 m̄-nā ài  靠 phah-piàⁿ,koh-khah 要緊 ê 人有 ê 家世 bah-khuh kap 社會人眽, he 顯示出 ê,tio̍h 是 lán 出世帶ê 身命無夠。

只恨枝無葉, 莫怨太陽偏。 Lán bē-tàng,lán 用盡 頭殼,設想 萬項因端, 狀況 來 安慰 lán ka-kī ê le petit prince,soah 慣勢。In ê 才情 是 假, 人 phô͘-tháⁿ--出來ê,bē kham-tit 真火煉,koh 再講盡靠家世背景,算siáⁿ ná 有gâu?Koh 再 phah-piàⁿ lán ê 家世背景 mā bē 變。路尾lán ta̍uh-ta̍uh-á 養成 1 款信念,好 khang--ê in lóng ē bauh 去,lán beh 去 sio chiⁿ,mā chiⁿ 無,顛倒hông khioh笑 niâ,ke 心傷niâ。不如mài 參與 落去,koh ē-sái 激高sióng,純粹無破phah。

Siōng 慘ê, lán nā 有機緣 kap 世俗gâu lâng 熟sāi, chhím 見面, lán lóng bē 曉 kâng phô͘,iah 是 退 1 步 sió kâng chun-chhûn--1ê,koh leh 天真專想講, 人in大人大量, bē 計較 che 細節, 尤其lán ka-kī 看輕 ka-kī ê 心態,in 也 必然 ē 看 lán 無。M̄-koh, 真正 lán 社會小行leh mā 知影講,真性情 ê 人少 lah,而且人 kap 你 初會 加減 lóng mā 各種面前話 seng 話,烏龍seng se̍h, ná 有人 chhiūⁿ lán án-ni 白目 seng kâng 踏話(鞋)頭 lah!

Án-ni-siⁿ 想--起來,lán 的確 無 social ê 頭殼,當然tio̍h 免ǹg 人 kā lán 牽成。三去其一,koh 無富, koh 去其二,haih。Sa 半chhiⁿ-âu ê 理由 安慰 ka-kī,想 kah koh 加減 有 1 枝柄,soah jú ka-kī 想ka-kī tio̍h。

結果, 也無 khah 好過日,日日 hóaⁿ-hóaⁿ 海海, ka-kī 看 人 霧霧, 人mā 看 lán phú-phú,koh phái phiah--了了。功利分析無半點好得,人格 也無得thang 真誠看待 ka-kī,也學tio̍h一直指責ka-kī, che lóng 變做 精神負擔包袱 á。

真正好 ka-chài,對真理 ê 好玄 kap 欽慕心lán 有,人生 hit ê 金光,m̄ thang phah hoa 去。

本底 標題beh寫 "態度", phah m̄ tio̍h去 soah pìⁿ "thau-tō͘", mā 真 óa 意。

2017年12月10日 星期日

Koan-lé

昨日 lán hông 招去觀禮。Chit kài,賞金 lóng 起。Chāi 場,lán 2 ê 兄弟, 感覺 真正 ē 小可 稀微lioh。Chit 件 tāi-chì 到底 要緊iah 是 無要緊 lah? 錦上添花 ê場,Lán 台語人 kám 有影 lóng 無 關心? ná ē lóng  hō͘ hiah-ê lâng 鎮 leh lah。

Lán thàn 早kàu 位,真 kín kā i ê〈命〉讀 了。應該 ē-sái phah 做電視 單元劇, 差不多 3 回, 1 回 45 分鐘。

 Lán 兄弟 tio̍h 頭獎 lán 當然 chin 歡喜。是講, kap 眾兄弟,尤其bē-tàng tsiap-tsiap見面ê , 開講,話仙, lán 定規 jú 歡喜。 平素, 無 thang tiāⁿ 做伙, 消息koh ná 水薰煙, thang 見tio̍h 面, lán 心肝tio̍h 開。 聽 i 人生 講 人生海海, hàm-hàm ê soa-sap kó͘, 人 mā thiòng。總比 tī 大禮堂 聽大官 講 面前話 khah 贏。

承賢,lán bóe-á chiah 看tio̍h,無 thang 開講, koh 驚 開講, 影響 人ê 臨在present。I kap Nakao Eki Pacidal  ê 名 hō͘ 主持人 唸kah 我lóng 聽無。教授 無歡喜 大官tng 面kā tiám-tuh ê 款, m̄-koh,話骨 真 gâu tńg, 總--是,對 原住民語 態度, lán 感受tio̍h khioh-chhiò(Góa ka-kī 敏感 ê 款 lah, lâng in tio̍h有人在場,也無講--án-chóaⁿ)。

聽評審話理論,實在艱苦。
 ------------
有 1 ê 評審, 講 原住民nā ta̍k 族 lóng用 ka-kī ê 語言 寫作, tio̍h是 kā in kap 別人 中間 起 1 堵"高牆"。 是講,人 是正牌教授。 Lán 無 資格(m̄是原住民、資格論)講--siáⁿ? Beh kap 別人 對話,chìn-chêng, kám 免 kap ka-kī 對話?

Tio̍h 獎 ê 人發表ê 感言, 除了 感謝 ê 話,用 he怪怪ê 國語, lán 大部份聽 lóng 無, 總--是 看 in  大概 看--起來 lóng 真歡喜 。 Koh有 機會上台講tio̍h 話 ê 人, 表現直 盡量 mài 得失tio̍h 前途 ē sio tú ê 人。In 操作 語言ê 藝術 ,尤其 是chit-má 主流 霸權ê 語言, 確實贏lán 忝忝。

鄭部長 kui 場 chē tī siōng 頭前,i 公開 講tio̍h 國家語言發展法草案 iáu-ti̍h 半路, tī行政院,in 大概 通過, ē chhōe 機會送 立法院。 另外, beh 替 文訊 chhōe 1 位永久 ê 所在。

圖書類新詩 從缺, soah 變 主角,吳晟 講話吞吞 thò͘-thò͘,beh 講 ná m̄ 講, m̄ 講iū koh ài thi̍h。 I 講 kah 百般委屈, 了後, 另 1 ê 評審 也 起lih 補充, 聽 口音 應該 香港 iah 是 廣東目藥粉 ê, 顛倒 khah hō͘ 人 ē 聽chit。
----

Lán 看 人 kā lán hip ê siōng, lán ê 面 真正有夠大gê,hông 報是 台文系教授, lán kiōng-beh m̄ káⁿ khiā 起來,足 大面神 lioh! 典禮了, 簡單點心鹵麵, ná 食 ná kap 利 玉芳 老師開講。 I 講起 評 客語 小說, i  全客語閱讀足忝頭,kā lán 問 kám 有 客語辭典。 利 老師是 六堆 客人, 嫁 會贏,siōng 少 三語 lóng 足gâu 講, lán 本底 想講 i 應付che 應當 輕可輕可, m̄-koh 母語文字書寫 確實, 失學 tio̍h 真 慘。 M̄-koh 至少 i 肯 學,lán tio̍h 真欽佩。無 像 有ê 台語人, 地位koân, soah m̄ 肯學, koh 見nā 有機會, tio̍h beh 強--人, lóng 講 i ka-kī ê siōng tio̍h, 別人lóng m̄ bat, o͘-pe̍h 寫,連 藝術美學觀 mā 是。 Taⁿ 是 讀  leh jōa chē 冊?Koh kám 讀有通?書包 hiah 大kha  beh hám 死人 hioh?

2017年12月9日 星期六

ek-bān kng-nî gōa ê chin-lí

Tih 做學生 ê 時
先生 kā lán chhōa 路
比手劃刀 chiâu 帶 慈愛 kap 金光
Hō͘ lán 追求m̄-chai ê 知識 kap 智慧
真理 ê 金光 iā ti̍h lán 心肝頭
Lia̍h-chún 學術自由 thang 追求真理
有時 in ē 提醒
Ài 有真專 ê 心 kap 學術
Hō͘ lán 純粹欣慕
準做路燈金光
真理發 ê 金光

無 leh 驚曠野海風大
雨水烏陰寒
Tī chia 真理具體 khiā 起
I ê 光照工時香油
點 to̍h chhiat 花
chhoân 來 beh 燒 ê 柴
出力起火也起 bē to̍h
Iah 是 to̍h--1時á
Liam-mi tio̍h hoa

Lán 也無leh驚孤獨 kap 孤單
永恆 ê 追求
億萬光年外也無妨
只要 lán
心中 ê 金光
呼應 he  久遠亙古不變 ê 光
又pān-phoe  i ē 紅移
Kàu lán  chi̍t sì人 lóng 看bē tio̍h ê所在


[1] 金光:m̄ 是 金á ê 光, m̄-sī 金色 ê 光, 金 tio̍h是 光, 光 tio̍h是 金 lah。
ài 讀 kng, m̄-sī kong, téng-pang 講 m̄-tio̍h khì。
[2] 光年:kng-nî, light-year, 光線走 1 年久 ê 距離, 大約Metric (SI) units9.4607×1015 m; 9.4607 Pm,Imperial & US units5.8786×1012 mi,Unit systemastronomy units  (1.50×108 km ),Astronomical units63241 au; 0.3066 pc
[3] 紅移:âng-î,red shift,因為 發光 ê物體,快速離開觀看ê 人,hit 人 看tio̍h ê 光 ē 變偏紅色hit 頭去。 原理 是 光ê 電磁波頻率變小,波長pìⁿ 大。

wiki hoan-e̍k Jan Ingenhousz

Jan Ingenhousz

From Wikipedia, the free encyclopedia
Jan Ingenhousz
Jan Ingenhousz.jpg
Born8 December 1730
BredaStaats-BrabantDutch Republic
Died7 September 1799 (aged 68)
Calne, Wiltshire, Great Britain
ResidenceBreda, London, Vienna, Calne
NationalityDutch
Alma materCatholic University of Leuven
Known forPhotosynthesis
Scientific career
FieldsPhysiology
InfluencesPieter van Musschenbroek
David Gaub
Jan Ingenhousz or Ingen-Housz FRS (8 December 1730 – 7 September 1799) 是 1 ê 荷蘭 ê 生理學者, 生物學家 kap 化學家. I siōng 出名 ê tāi-chì sī 發現kng-ha̍p(光合)作用 (photosynthesis)。 I 證明 tī 綠色植物 吸收 CO2 放出 O2 ê  過程 nih,光線是必要ê.[1][2][3]  I 也發現植物 chhaⁿ-chhiuⁿ 動物 kâng-khoán ē 有細胞ê呼吸作用( cellular respiration.)[4] I 一生nih siōng hō͘ 人知影 ê tāi-chì koh 有 tī 1768 年,i kā Vienna ê Habsburg 家族成員做疫苗接種治療 chúi-chu(水疽,天花), 了後 i tio̍h 變做 Austrian  Empress Maria Theresa [5]  ê 私人諮詢顧問kap 個人醫師。

早期

 I 出世 tī 荷蘭共和國 Staats-Brabant êBreda, 貴族 Ingen Housz 家族。I 自 16歲 開始 tī Leuven 大學 研習 醫學, 1753 tī hia the̍h tio̍h MD。了後 I lâu tī Leiden 大學 繼續去 聽別人講課2年,其中 Pieter van Musschenbroek, 引 Ingenhousz i kui 世人 lóng 對 電學 有興趣。 In 1755 I 轉去 Breda, 開始一般醫療. Work with smallpox

對 chúi-chu ê 工作[edit]

In lāu-pē tī 1764七月 過身了後, Ingenhousz 想beh 周游 歐洲去研究, 開頭tī 英國i beh 學 對治 chúi-chu siōng新 ê 接種技術. 通過John Pringle 醫師(àn 1740 年代 in tio̍h 是家族世交)牽線, I 真kín tio̍h tī London kap 人 真有價值ê 連繫,了後 1767 i tio̍h 變做 1 ê 接種大師. 1767, kā 700 ê 庄頭 ê 人接種, tī Hertfordshire 得tio̍h 史詩級 ê 勝利. 1768, Maria Theresa 女王 讀 tio̍h Pringle 寫 ê 批講, 英國 對治 chúi-chu ê 大成功, tng hit時 tī in Austrian 帝國 tú 建立另 1 種激烈ê,倒péng ê 接種技術. I 決定 kā ka-kī 家族 做 tāi-seng 來 接受接種 ( hi-chūn i 有 1 ê 外甥 已經死 ah), 而且 請求英國 王室 ê 幫助. Teh Pringle ê 推薦之下, Ingenhousz hông 選出來 也 hông 支派去 Austria. I 已經 計劃 beh 用 針 kap 線 chhak 來 接種, he 針線 先 抹 感染別人ê chúi-chu 細菌。 Chit ê 想法,是 kā 健康ê 人 種少少ê細菌, i ê 身體 ē 發展 產生tùi chúi-chu ê 免疫。 I chit ê 接種 真成功, i 變做 Maria Theresa ê 宮廷醫師, sóa tī hia khiā,1775 nî kap Agatha Maria Jacquin 結婚。

研究光學作用[edit]


1770 年代 Ingenhousz 對 植物ê 氣體交換作用 有興趣。 I kap 科學家 Joseph Priestley (1733–1804)1771 五月23 tī in Birstall, West Yorkshire ê 厝 會談了後, 開始研究。Priestley 有發現 植物 會 吸收 氣體。Ingenhousz tī 北英國 ê 交陪 也 有 Benjamin Franklin。 1779年Ingenhousz 發現 植物ê 綠色部份 nā 有 光線chhiō tio̍h ē puh pho, nā 無 光線, puh pho tio̍h ē 停。[6] I 確認 che pho 是 sàng素(O2), I 也 siāng時 發現 tī 暗ê 所在, 植物 放出來 ê 是 CO2。 I 知影,植物 放 ê O2 ê 量 比 i 吸收 ê CO2 ê量 khah 少, 所以, ē-tàng 知影 植物 ê 生長 1 部份 是 對 空氣來, m̄是對 水 iah-sī 塗 來。

Other work[edit]

In addition to his work in The Netherlands and Vienna, Ingenhousz spent time in France, England, Scotland, and Switzerland, among other places. He carried out research in electricity, heat conduction, and chemistry, and was in close and frequent correspondence with both Benjamin Franklin and Henry Cavendish.[7] In 1785, he described the irregular movement of coal dust on the surface of alcohol and therefore has a claim as discoverer of what came to be known as Brownian motion. Ingenhousz was elected a Fellow of the Royal Society of London in 1769.

Blue plaque, Church Street, Calne
In 1799, Ingenhousz died at Bowood HouseCalne, England, and was buried in the churchyard of St Mary the Virgin, Calne. His wife died the following year.[8]

References[edit]

  1. Jump up^ Beale and Beale, Echoes of Ingen Housz, 2011
  2. Jump up^ Gest, Howard (2000). "Bicentenary homage to Dr Jan Ingen-Housz, MD (1730-1799), pioneer of photosynthesis research". Photosynthesis Research63 (2): 183–90. doi:10.1023/A:1006460024843PMID 16228428.
  3. Jump up^ Geerd Magiels, Dr. Jan Ingenhousz, or why don't we know who discovered photosynthesis1st Conference of the European Philosophy of Science Association 2007
  4. Jump up^ Howard Gest (1997). "A 'misplaced chapter' in the history of photosynthesis research; the second publication (1796) on plant processes by Dr Jan Ingen-Housz, MD, discoverer of photosynthesis. A bicentenniel 'resurrection'" (PDF)Photosynthesis Research53: 65–72. doi:10.1023/A:1005827711469.
  5. Jump up^ Ingen Housz JM, Beale N, Beale E (2005). "The life of Dr Jan Ingen Housz (1730–99), private counsellor and personal physician to Emperor Joseph II of Austria". J Med Biogr13(1): 15–21. PMID 15682228.
  6. Jump up^ Jan Ingenhousz, Experiments upon Vegetables, Discovering Their great Power of purifying the Common Air in the Sun-shine, and of Injuring it in the Shade and at Night. To Which is Joined, A new Method of examining the accurate Degree of Salubrity of the Atmosphere, London, 1779. From Henry Marshall Leicester and Herbert S. Klickstein, A Source Book in Chemistry 1400–1900, New York, NY: McGraw Hill, 1952. Excerpts. Retrieved 24 June 2008.
  7. Jump up^ Smith, Edgar F. (1926). "Forgotten Chemists"Journal of Chemical Education3: 29–40. Bibcode:1926JChEd...3...29Sdoi:10.1021/ed003p29. Archived from the originalon 2012-06-30.
  8. Jump up^ Van Klooster; H. S. (1952). "Jan Ingenhousz"Journal of Chemical Education29 (7): 353–355. Bibcode:1952JChEd..29..353Vdoi:10.1021/ed029p353. Archived from the original on 2013-01-12.

Further reading[edit]

  • Norman and Elaine Beale, Echoes of Ingen Housz. The long lost story of the genius who rescued the Habsburgs from smallpox and became the father of photosynthesis. 630 pages, with a foreword by David Bellamy, Hobnob Press, July 2011, ISBN 1-906978-14-X.
  • Geerdt Magiels, From sunlight to insight. Jan IngenHousz, the discovery of photosynthesis & science in the light of ecology. VUB Press, 2009, ISBN 978-90-5487-645-8.
  • Beaudreau, Sherry Ann; Finger Stanley (2006). "Medical electricity and madness in the 18th century: the legacies of Benjamin Franklin and Jan Ingenhousz". Perspect. Biol. Med. United States. 49 (3): 330–45. doi:10.1353/pbm.2006.0036ISSN 0031-5982PMID 16960304.
  • Smit, P. (1980). "Jan Ingen-Housz (1730–1799): some new evidence about his life and work". Janus. Netherlands. 67 (1–2–3): 125–39. ISSN 0021-4264PMID 11610754.

2017年12月7日 星期四

kái-siá sin-bûn

2017-12-07 15:51 自由電子報 (應該是 抄  大紀元 ê)
O͘-khang(烏khang,黑洞), lán ko͘-chhiáⁿ 照 唸 "hek-tōng" 來專叫 chit 款 太空ê mi̍h-kiāⁿ。 Tih 百幾tang 前, Einstein ê 廣義(lán 感覺 翻做 普遍 有khah 好) 相對論 理論 內底 預測 ê mi̍h-kiāⁿ。 廣義相對論, 簡單 講, lán teh 觀察 物理 現象 ê 時, lán 定規 ài 選 1 ê 參考 ê 座標, 就是 lán ê 參考角度,基礎位置。Lán 人 tī 地球頂,無論 tih toh位, 也不時受 tio̍h 地球 ê 重力(tāng-le̍k)ê 引力 所khiú leh, chit 款引力 koh是 看 bē-tio̍h--ê ê 1 種超距力。 超距力 tio̍h 是 物體之間 m̄免 接觸 tio̍h, tio̍h ē 互相影響 牽引ê 力。 Lán tī 地球ê引力系統內,真自然 ē kā lán ê 觀察座標 設 tī lán ê 身軀邊, án-ni, 地球引力 造成 ê 加速度環境(重力引起 ê 加速度),to̍h hō͘ lán ê 參考座標 變做 加速度 ê 座標系統, tio̍h m̄ 是 慣性 ê 座標ah。
 Tī chit 種 座標 nih ê  mi̍h-kiāⁿ,對 lán 觀察者 來講, lóng ū 加速度, 像 lán tio̍h 是 有 向地 ê 重力加速度, m̄-koh lán hō͘ mi̍h-kiāⁿ 擋leh, tháⁿ leh, chiah 無 一直 lak 落去。相對論 tio̍h 講, lán ê 座標 nā 一直 往 某 1 ê 方向 加速度 動, án-ni, lán leh 做 實驗 ê 時, ē 無法度分別, lán 是 受 tio̍h "重力ê 引力" iah是 受tio̍h "參考點 tih  運動" ê 影響。[1]

Einstein koh 演論 講, 重力 其實 是 質量重聲 kā 時間空間結構 khiú 彎去 ê現象,也tio̍h是 有 物質重聲 ê 存在, i tio̍h ē kā 時間空間 giú 變形, chit ê時chūn,  tī i邊á tih 運動 ê mi̍h 所行 ê 路線 tio̍h ē  照彎曲ê空間時間去走。

Ah nā hit ê 物質重聲極大,空間距離 koh óa,彎曲châm-gâm 厲害, án-ni 連光線 走 hiah-nih kín   也 走 bē 離 ê 範圍。 Chit ê 光線走bē 出--來 ê 空間,hō͘ lán siáⁿ-mih lóng看 bē tio̍h ê  範圍,che tio̍h 是 『o͘-khang』[2]。



[1] 詳細 觀察, chit 2 種 加速度 座標, 有 細節 ê bô-kâng。 重力 tī 空間 上 有 1 ê 中心點, 所以, tī 台灣做 實驗, kap tī 美國 做, ê 重力 方向 無kâng。Ah 某方向ê 加速度 方向, tio̍h 無 chit ê中心點。
[2] Lán講 o͘-khang, 實在 bē-bái, i tio̍h 是 kā 時空結構 khiú  liap 做1 ê 光線 走 bē 出來 ê khang。M̄-ku, ài 注意, o͘-khang, m̄是 o͘--ê, 也 m̄ 是 1 ê khang[Lûi Bêng-hān pó͘-chhiong]。

恐顛覆天文理論!科學家發現最古老「怪物級」黑洞

From:wikipedia
有科學家最近發現,有史以來siōng古老ê o͘-khang,ULAS J1342+0928,chit ê o͘-khang 質量超大,估計 i  年齡應該超過131億年。是講,宇宙論 ê

大爆炸發生 tī 138億年前左右,án-ni 講起來 chit ê o͘-khang tio̍h 是 teh宇宙誕生了後無 jōa 久, i ê 質量 重 kàu 有太陽 ê 8億倍。(人 講 2 billion, án-ni 差 kài chē lioh) Che 致使科學家真 oh 解說,「hit 時 ê 宇宙 ê 物質 iah 無 thang 製造一個 chiah-nih-á hai  ê黑洞」,所致發現 chit ê o͘-khang 恐驚ē  kā 現在 ê 天文宇宙理論顛覆。

Chit ê 消失 是 綜合外國媒體 ê 報導,MIT、Carnegie 天文台、kap NASA ê天文學家所組合ê 團隊宣布,發現有史以來siōng 古老ê o͘-khang,hit ê o͘-khang距離地球超過131億ly(光年)。因為宇宙大爆炸發生chit-chūn ê 估價 是tī 138億年前,看tio̍h  chit ê o͘-khang,tio̍h ná chhan-chhiūⁿ 看 tio̍h tú  出世 iáu bē 滿 7億年ê宇宙,團隊成員之一巴納多斯(Eduardo Banados)形容:「Che  ná sêng  lán 去發現 chit-má 50歲ê人i 2 歲半ê 時 ê  相片。」

Chit ê o͘-khang質量達kàu 太陽8億倍,科學家紛紛kō͘「怪物級」、「巨人級」來形容chit ê 超大質量ê o͘-khang,i  ê 位 tih 1 ê星系ê 中心,koh tng-teh  吞 大量極多ê 物質,形成1種 叫做 Quasar(khoe-sah)ê 天文現象。

科學家指出:「Khoe-sah 是目前所知siōng 光、最遙遠 ê 太空物體,i 對 lán beh了解早期ê宇宙有真重要ê意義。」koh估計chit 種等級 ê Khoe-sah可能kan-ta 有20至100 ê,beh tih 浩瀚宇宙 內底 chhiau-chhōe chit khoán 系統 根本 tio̍h 是「海底摸針」。

使科學家困惑ê是,i 質量達kàu太陽 ê 8億倍,hit 時宇宙 chiah tú 誕生 無 jōa 久,無可能 ē 有chiah-nih-á  hai ê o͘-khang存在,MIT  ê 教授Robert Simcoe  講: 「Che 是 1 ê 質量超大ê o͘-khang,m̄-koh 宇宙hiah-nih  少歲,無夠 thang 製造 chiah-nih-á  hai ê o͘-khang,che 有影 使人費解。」

NASA teh ioh,一定有siáⁿ-mih 特殊ê條件 hō͘ chit ê o͘-khang成長hiah kín,究竟是 siáⁿ-mih 猶原是 1 ê 謎,chit ê 現象恐驚 thang 改寫目前 ê 超級 o͘-khang 形成理論。


延伸:
ULAS J1120+0641 Is The Most Distant Quasar Yet

2017年12月5日 星期二

thang á gōa

無人 beh 信 che 祖公媽 thn̂g ê 肥底
Mā m̄ 信 田塗 thāu 毒 un-nā ē 死
深秋轉入 ka-iam寒天
窗á kap 外口 hit phiàn 濛霧 lo̍h-láu
ná 有 siáⁿ ē-kham 得
Lán 看 
時間來洗thōa
講 jōa chōe 血跡 thàu tih 塗肉
勞苦 養飼 soah chi̍t 句 "食飽 bēr" tài tiâu-tiâu

窗 á 外 kap lán
Jōa chōe 人
時間來洗 thōa
沉 tī che  茫茫蒼天 m̄ koh 再佑護
大地傷痕 kā 刻 割 lo̍h-khì
深深
深深 kā 看

原子 分子 lóng kâng

塗肉烏青 pū lâng
惡毒心肝你看原是一體

總--是
原子 分子 lóng kâng
你 lán lóng  認 bē 出來
Sìⁿ 命根對土地出 ê  理路

都淺淺
淺淺 kā 探
善惡 lóng 是業力
Lán人無力 thang 反抗
循環 liáu-āu  chiū-kàu kàu 無間

ná 有 siáⁿ ē-kham--得
原子 分子 lóng kâng

2017年12月4日 星期一

kim-koe kho͘

金瓜箍 ê 問題:kám有才調 見真張?
原來 人 Napkin 是桌布 iah 手巾á m̄是 金瓜!是講金瓜箍 mā bē-bái。

Lán人, 大 部份 lóng 無 leh 信 "知識 tio̍h 是 力量" chit 套, 因為 lán 有 koh-khah 深信 ê 信念tio̍h是 "錢 leh 做人"。 Lán 相信 錢 chiah 是 力量, m̄-koh 你看 人 講 "時間tio̍h是 錢" lán soah lóng leh 浪費 時間, 去換 薄厘絲 ê 錢。 Án-ni 看, 莫怪 lán 台灣人 不時 leh 疲勞過度,甚至 死! 昨日 koh 1 ê 少年 護士 過勞死 ah。

Koh有 1 ê 新聞, 講 有 家長 看 課本, 講 合--起來, ang-á ê 性器官 ē sio kha̍p, án-ni bē 直 ah... Lán 千萬m̄-thang tè hit 款 人 leh 起siáu。




Chhiūⁿ án-ni ê būn-tôe, kúi hòe gín-á tio̍h ē-tàng kai-koat ah?
球 ê 體聲,圓柱 ê 體聲 ē-hiáu 算 tio̍h ē-hiáu ah iā-kú-káⁿ!
問題是 按呢: 1 粒 球, 用 1 ê 圓柱對準 球 ê 中心 ,
kā 球 kap 圓柱 sio 疊 ê 所在切--起來, chhun 1 ê 箍á;
che 叫做 金瓜箍。Chit ê 箍á 有 內環, tio̍h 是 原底 圓柱 造成, 有外環, 是原本ê 球 ê 部份。 Lia̍h 坦橫看, ē 有 1 ê koân度。
問題核心:無論, 原底chit 粒球 細粒, nā 切chhun ê金瓜箍 ê koân度 sio-siāng, án-ni in ê 體聲 tio̍h sio-siāng。


引:1. 體聲 ê 算法:就是 平面ê 面積 乘 khiā 直ê koân度。
2. 兩 ê 圓箍á  chiâⁿ 做 1 ê 環, 面積 就 大圓 ê 面積 扣 起小環 ê 面積。Area of a circle= 圓周率 x 半徑 x 半徑 



-------------
無 lán 來證明 khah 簡單 ê, Pythagoreus 定理, ta̍k-ê 差不多lóng ē曉 用 chit ê 定理:
1 三角形,有 3 條 邊線,長度 分別 用 a, b, kap c 表示。 Nā chit ê a kap b ê 2 條 邊線 所 giap ê 角度 是 90度, 也就是khiā直角,chit 3 ê 邊線 ē 符合 ē-kha(1)ê 關係。

(1)a2+b2 = c2
Tī 地球四界古文明, lóng 有 相關 ê 描述。Chit-má, lí kám 有法度 證明 (1) 是 正確ê? 聽講 有人 收集kah 371 款 證明ê 辦法 ah。今年 8 月 15 是 Pythagorean day lioh: 172 = 82 + 152

Iū-koh leh siá he ah

 Iū-koh leh siá he ah bô thâu bô bóe Khoài pō͘ oh kái--ê  In-iû lâng bat  kā i kiò-chòe si-jîn sim-koaⁿ tòe kha-chhng phû kah pòaⁿ-thiⁿ-tén...