2017年12月3日 星期日

ài-tāi

靉靆,就是ài-tāi leh 講 濛霧`、雲氣 延連 拖長 ê 狀態, 大概 bē  chió 台語人 ē lia̍h-chò chit ê 詞 是 按 華語 來ê。 事實, 無 o͘, chit ê 詞 lán 台語在來 tio̍h有 leh 講ah, 是lán 台語 環境 hông 壓迫,jú-lâi-jú 害,chiah ē hō͘ lán 感覺 chit ê 詞 lán chiah-nih ah chhiⁿ份。Taⁿ lán bē 曉 講靉靆,ah 入 秋末了後霧霾, bū-bâi koh àn 中國 一直吹--來,濛霧kui phiàn,lán 也 無新造 PM2.5 siong-koan ê 新詞。Án-ni, beh 如何 leh?

PM2.5 kap nano-meter (奈米) 相siāng, kō͘ 長度 單位, leh 講 特殊 ê mi̍h。 尤其 nāi-bí(奈米)純粹是寸尺單位 niâ,tio̍h 是 1米長度 平均拆做 10億份, 其中 1 份 ê 長度,用科學記號 寫做 10-9米,lán 建議台語 讀做 cha̍p kàu hū káu bí, iah 是 cha̍p hū káu hong bí。科學記號 是´Αρχιμήδης建議 ê 記數方式,beh 記寫 數量 差別足大ê 時 kài 利便。

無像 PM2.5  ê P 是leh 指 particle, 後壁 M2.5 也是 長度單位。M是 micro 米, 也 tio̍h 是 1 米 ê 百萬份chi̍t, 比 奈米 是 1000 倍長,也是 毫米 千份chi̍t。M2.5,意思是 2.5 micro 米。所以, PM2.5 tio̍h是 teh 講 漂浮 tih 空氣nih(lán 以早 lóng kan-ta 講 天頂 niâ, 無 atmosphere "空氣" chit 款 概念)寸尺 比 2.5 micro 米 khah 細 ê particle。Particle tio̍h 是 碎粒á, 塗沙粉 hia-ê lóng 有算, 任何物á lóng ē-sái 講。M̄-koh, tī 空氣nih 原底 屬 空氣 ê 物 tio̍h 無算在內,尤其 he khah 純粹 ê, lán ē 講做 化學成份 ê hia-ê, chhiūⁿ  講 sàng素(O2) iah-sī chit素(N2),水煙氣nā 看bē tio̍h ê tio̍h 無講是particle,nā 水霧 看 ē tio̍h ê tio̍h ē-sái 講 水 ê particle án-ni。

PM2.5 到底 jōa 細(jōa 大)?Lán 人ê 頭毛粗差不多50-70 micro 米,海邊á iù 沙 差不多 100。Lán日常生活 ê khiā家 環境 ê 塗hu 大概 siōng iù kàu 10, che 叫做 PM10, che lán用 一般 ê 外科手術 chhùi-am tio̍h ē-sái kā kòe-lī(過濾)大部份 ah。 Lán 人ê 鼻khang,呼吸道nih 也 ē-sái ka-kī ta̍uh-ta̍uh-á kā 清--出來。Ah nā PM2.5 是 jú iù, 外科chhùi-am 無法度濾,走入 呼吸系統,因為 siuⁿ bî-sè,ē tùi 血管 直接亂 chông--入去,無 siáⁿ thang kā 擋 leh。Nā 是 有毒ê lán tio̍h 中毒ah, chit 種 概念!

Koh,PM2.5 事實 lán 目睭看bē sáⁿ tio̍h, 除非 空氣 內底 ê PM2.5  成份 siuⁿ 厚ah,厚 kah 影響 光線,lán chiah ē 看 tio̍h 濛霧 bē 消散 ê 景。Nā kō͘ khah 強 ê 白光 kā chhiō,  ē 看 tio̍h "青色青色"。 中國 北京,chìn-chêng he tio̍h 是 足厚足厚, koh 足久 lóng bē 散 ê 景況,in he 當然 PM 10 以上 ê 也足厚,看 tio̍h  jú  濛霧。

過去,lán 人 khah m̄ bat m̄ 知驚, 燒金, 熱油炒菜,lóng ē kā chi̍t kóa 對人體健康 ē 傷礙 ê 物 燒去 空氣nih。Chit má lán siōng 驚ê 是 石油化學 ê 產品, 數量大,成份又閣 chōe,ē 傷礙 ê 物 koh jú chōe。 Án-ni 產生 ê particle 無 的確tio̍h 是 PM2.5。

沒有留言:

張貼留言

hiān-si̍t

      Sì goe̍h cha̍p-la̍k, lán thàu-chá ba̍k-chiu peh kim, oa̍t-thâu khòaⁿ piah téng ê sî-cheng, cha̍p tiám cha̍p-gō͘ hun, chhoah chi̍t-ē t...