2017年11月30日 星期四

thiaⁿ-koa

Thàu-chá 課堂 koh 無學生 出現。Lán 心內 的確烏雲 jia 天,極鬱悶。Kám講 一定 ài 點名, in chiah 肯 kàu?別ê 老師 kám也 án-ni?
無 野望志氣 ê 世代? 社會 hō͘ 少年家 siáⁿ 款 環境? Phah-piàⁿ iah-sī 認真讀書 kám tio̍h ē 有 出路? 一才情二牽成三命運, kám án-ni-siⁿ?少年gín-á ê 厭世觀 án-chóaⁿ 來ê? Siáng 教ê?Siáng kioh--ê?

有時,lán ē án-ni 反省, 敢講 lán káng ê mi̍h-kiāⁿ hiah-nih-á 無路用,tùi in 無sim-sek?有時 lán kā in 問, in 也 ìn 講,睏, peh bē 起來niâ。真無ta-ôa。Ah nā 來leh。無 2 分鐘, tio̍h 手機á sa leh hôe, 頭 àⁿ loeh,taⁿ bē 起來,心思 lóng 無hē tī 課程內容。所致, lán 認為 "少子" m̄-sī 問題 lah。問題 tī lán ê 教育體制 beh kā lán ê gín-á, 少年人 教做 sáⁿ 款, ah chit-má 又koh 變 做sáⁿ 款。Chit ê 結果 根頭kám 真正在師資 ? Chit-má chia-ê 現象 beh án-nóa khah 好?

是án-nóa lán 政府 kap教育界一般,lóng 無beh 探討 教育本質、目標ê tāi-chì, kan-ná leh 講 數字? 人 ê sìⁿ-miā kám 是 數字 thang 代表?人 ê 品質 kám 是 數字?

就算是淪落奴隸地位也有品質koân-kē ah!也thang tī lán學校 chia ke 學 kóa 反身 ê 知識 kap 才調 ah!In soah也 看 m̄ chiūⁿ 目。學生 m̄ 來, in 也 bē 煩hó 學分 the̍h bē tio̍h, 顛倒lán tih chia 替in 操心扒腹。又koh,人微言輕, lán póe 會 也無罕得 有人 beh 聽。 小khóa 安慰 ê, tio̍h tī 教室 hit 幾蕊 iah bē khoeh 去ê 目睭 teh kā lán 相, koh 有時tòe lán 笑笑。

聽歌tháu 心悶 lah。 Lán 透早 tio̍h 有 預感。 Téng 禮拜, kā i 講 lán ē chah 原住民冊(華文)來 hō͘ i 選,lán sa beh 10本。 M̄-koh, 冊 無人 愛讀, 連 大學生 mā 認為 真正當,真理所當然。

Lán 開 Youtube 來聽, 想tio̍h Moscow night chit 塊。 因為 客家電視台 連續劇 有 kā 配詞做陂塘 ê主題曲,kài-sêng 號做 月光在跳舞, 旋律 lán 真 kah-ì。有 1 種 憂憂 ê 感覺, 真 合 無人 ê 時陣 聽。 客語歌詞, 寫了 khah 歡喜快樂, 旋律也sió-khóa 改 khah 輕快, 所以 lán chhōe in Russian 人 ka-kī ê 演唱 來 聽, 果然 氣味無sáⁿ kāng。 Koh 連sio-sòa 聽 幾ā 條 Russia 民謠。In ê 歌 lóng 有哀而不傷 ê 感覺。

Phah-sǹg teh 闊漭漭 ê 天地, 人ê 身軀,sìⁿ-miā 是何等渺小 hit 種 有ná 無 ê 稀微感, koh 因為 chit款極脆弱極短ê sìⁿ-miā, 所致,也感覺萬物 kap lán 人 性命  互相 依存 ê 寶貴 kap 可愛。

Lán 人的確 保守, khah 看 都 beh 看 翻頭,淡水河源頭 to͘ lán ê 血跡地。 Lán本底 beh 講 lán 也是重情ê 人,m̄-koh 情 nā無才調 維持, kám ē-sái 講 是 重情 leh? 聖經 有例,情份 、態度tio̍h 靠 財物 維持, 也有講,錢tī toh-tah, 心肝 tī tī toh。

Lán 想 lán 驚情傷心,所致 m̄敢 表明 ka-kī ê 感情。Khài 是因為 lán 自sè-hàn 所 kah-ì ê 人事物, 無 1 項 lán 有才調維持。Lán 意愛ê故鄉山田、柑果園、菜園、門口 tiâⁿ,田嬰、火金姑、ia̍h-á,舊厝,無 1 項 保ē tiâu。Lán 愛ê 衫、褲、鞋á、thit-thô-mi̍h,冊 mā 1 項 1 項 走無去。Gín-á 伴、親愛ê同學、老師 1 ê 1 ê 四散,lán mā 無才調連繫,老感情 一直無去,to̍h連親人ê 感情也 kâng款。Che phah算 也tio̍h 是 lán ē 感覺 孤單 ê 緣故。

1 kái 1 kái  kap意愛拆離,kā lán 教講萬事無tiāⁿ-tio̍h,執有、愛別離是苦 ah,所以 lán siuⁿ 少歲,無hoat-tō͘ 體會常 ê 通達, kan-ta 心傷無盡,痲痺求生niâ。

Liáu-āu,kā 愛 ê 心理態度kap 能力 lóng phah ka-la̍k 去,lán koh m̄知 che 正正是三界火宅景,kek 痲痺痲痺 lia̍h-chún 好thit-thô leh。

是講, lán 頭殼 無 phái 去, iáu ē 記得 lán hiah-ê 意愛, hō͘ lán kah-ì hō͘ lán歡喜 ah。Hiah ê  lán 相tú sio 交陪 ê 人, lóng 是 菩薩 lóng 是 天使, 是 lán 貪戀幸福感受ê 款, chiah ē 受 愛別離苦。人 活leh。 kám 真正 ē-sái m̄ 免 愛, 無 愛?Nā án-ni-siⁿ, lán 人ná ē 為 愛 受苦 leh?



2017年11月13日 星期一

Tâi-gí chhù-kéng

Tâi-gí chhù-kéng
(Lîm Jū-khái)


Kin-nî《原住民族語言發展法》5 goe̍h 26 tī li̍p-hoat-īⁿ 3 tha̍k thong-kòe,koh tī 6 goe̍h 14 kong-pò͘ ah。Àm-hâm beh cheng-chhu hoat-tēng tē-ūi ê ì-tô͘ kap kiōng-sek ê 《客家基本法》修正草案 iā kín-beh sàng li̍p-hoat-īⁿ。Chêng-sè khòaⁿ tio̍h bē-bái,m̄-koh m̄-thang koh-chài kan-ta pàng-phùi an káu-sim niâ。He lóng sī Chhòa Eng-bûn soán-kí ê chèng-kiàn,chin hó,lán chin chàn-tông,iā ǹg-bāng in kóaⁿ-kín thê-chhut kū-thé ê si̍t-si hong-àn,kín kā beh-sí beh-sí ê Tâi-oân pún-thó͘ gí-giân kiù--toaih。

 Lâng in goân-chū-bîn kap kheh-ka lóng ū koaⁿ-hong ê úi-oân-hōe,ta̍k-nî lóng thang phian kúi-ā ek ê ī-sǹg lo̍h-khì chò ta̍k-hāng cho̍k-kûn sū-kang。Kan-ta lán Tâi-gí cho̍k-kûn bô,tī chèng-hú ki-koan liân miâ to͘ m̄ hō͘ lán ka-kī hō。Ngī kā lán ê bó-gí hoat-tēng chò 臺灣閩南語,jî-kim liân臺灣mā bē-sái ēng,ti̍t-chiap kiò chò閩南語。To̍k-to̍k 1 ê bûn-hòa-pō͘ iōng “臺語”。

 Ah lāu-jia̍t kún-kún 1 khùn chiâⁿ tōa khùn ê《國家語言發展法》soah iáu chēng chiauh-chiauh。Tâi-gí úi-oân-hōe iā bô khó-lêng hō͘ lán siat-li̍p,lán koh thòe 1 pō͘ kan-ta iàu-kiû siat-li̍p Tâi-gí tiān-sī-tâi ǹg-bāng thang chhòng-chō kap hùn-khoah phó͘-phiàn sú-iōng Tâi-gí ê khong-kan ki-hōe kap seng-oa̍h,kiat-kio̍k kàu taⁿ iā sī chia̍h bô kan-ta giàn。

Tī chit-má Tâi-gí kàu-io̍k kài,iah-sī bîn-kan lâng,chōe-chōe lâng tùi hoat-tēng ê閩南語 miâ-chheng bô-ta-ôa thò-hia̍p,sui-jiân lán-lâng khòaⁿ tio̍h put-bo̍k,iā tio̍h thun-lún。 Koh tio̍h ka-kī an-ùi kóng koh ē-tàng kòng-hiàn 1 kóa sim-sîn kap khùi-la̍t tī chhui-sak Tâi-gí tio̍h ū kè-ta̍t ah。Lâng nā kā lán khioh-chhiò iā tio̍h thun-lún。Sim-pū-á tē-ūi kap thāi-gū,si̍t-chāi chiok úi-khut kiam sú lán-lâng ut-chut hùn-khài。Chit khoán chêng-hóng beh kàu tī-sî chiah thang kai-koán leh?Ǹg chit ê chèng-hú kám ū ki-hōe?Lán chin pi-koan。

Sī-kóng,hiān-kim kho-ki chìn-pō͘,gí-giân bûn-jī tiān-chú-hòa lóng chin lī-piān ah。Che iā sī chit-má sìn-sit kau-liû ê chú-iàu hong-sek ah,sīm-chì liân seng-lí tiûⁿ iā chin chōe sóa chiūⁿ bāng-lō͘。Che iā sī lán Tâi-gí ê ki-hōe iā-kú-káⁿ?Só͘-tì,gí-giân choán bûn-jī ê tha̍k kap siá tong-jiân jú lâi jú iàu-kín。

Lán Tâi-gí siā-kûn iā bô èng-kai khut-chiú tī kàu-ha̍k chit chân,tī seng-oa̍h ta̍k hong-bīn lán lóng tio̍h khui-phiah sú-iōng khong-kan。Tī chu-sìn kì-sūt hong-bīn,lán Tâi-gí ê kang-khū iā chin hó ēng,ū bāng-lō͘ téng ê jī-sû-tián,iah-koh ū tih ta̍k chióng hē-thóng thang ēng ê Tâi-gí su-ji̍p-hoat。Iû-kî sī LÔ-MÁ-JĪ su-ji̍p oân-choân bô būn-tôe,bô-lūn tī iphone ipad[1] iah-sī android[2] ê sûi-sin 3C,iah-sī Windows kap Mac[3] kè to͘ bô būn-tôe,chiū sǹg-chò Linux-base ê kî-tha hē-thóng iā ū。

Lán chai-iáⁿ google in kō͘ sò͘-liōng ke̍k-tōa ê data ūn-sǹg , ē-sái hō͘ lán chhōe tio̍h koan-kiān chu-liāu,in m̄-bián bat jīm-hô gí-giân bûn-jī。 Che sī tiān-náu ián-soàn ê lī-hāi。 Koh chìn 1 pō͘ , in iā ē-tàng kā gí-im bô͘-gí chhut-lâi,só͘-tì, in chit-má koh ū thê-kiong gí-im su-ji̍p-hoat。Khah chú-iàu ê sè-kài gí-giân chha-put-to lóng ū, liân Kńg-tang-ōe iā ū lioh!Chit hāng chìn-pō͘ tùi lán beh chòe gí-giân ho̍k-io̍k kám m̄-sī chin ū-la̍t?Lán kám bē-sài ta̍h chit ê ki-hōe kap lī-iōng chit ê kang-khū?

Lán siá Tâi-gí,bô-lūn lí siá thoân-thóng pe̍h-ōe-jī, iah sī kàu-io̍k-pō͘ kui-hoān ê Tâi-lô-sek lô-má-jī, beh choán-ōaⁿ, tiān-náu thêng-sek chòe tio̍h lóng chin khin-séng ū-la̍t, kang-khū iā piān-piān。 M̄-koh lí nā siá hàn-jī tio̍h bô chit-khoán lī-piān, koh-khah tī bûn pe̍h kau-phòa im, beh choán-ōaⁿ iah-sī beh chòe gí-im ha̍p-sêng, hun-sek lóng khah lô-thi, koh  20 tang tio̍h  thak bô ah。 Só͘-tì, lán kiàn-gī ta̍k-ê beh siá Tâi-gí tio̍h siá lô-má-jī。 In chit-má Tiong-bûn mā chīn-liōng siau-tû kau-phòa-im ah kóng, lán nā hàn-jī sa leh m̄ pàng kau-phòa-im sī tài-sin-miā bô hoat-tō͘ sià-sin-lī, án-ni beh chòe hiān-tāi hòa chin-chiàⁿ ū khah khùn-lân。

 M̄-koh,kàu-io̍k-pō͘ bô ì-sù chīn-la̍t chhui-sak lô-má-jī su-siá,in kian-chhî hàn-jī su-siá khah chiàⁿ-pān。Kā chiok chōe sî-kan cheng-sîn kap kim-chîⁿ hē tī chhiau-chhōe hàn-jī pún-jī chiàⁿ-jī kap chō jī nih。Chū án-ni chiok chōe Tâi-gí gâu-lâng tòe kàu-io̍k-pō͘ leh lin-long se̍h chhiau-chhōe in siōng kah-ì ê jī。He kun-pún kap hiān-tāi gí-bûn kàu-io̍k bô sáⁿ tī-tāi。Kiat-kio̍k lōng-hùi chōe-chōe choan-ka ha̍k-chiá ê tì-hūi,kap choân-kok lāu-su ha̍k-seng ê cheng-sîn kap nāi-sèng。

 Kàu-sek lih soán iōng ê kàu-châi thoat-lī seng-oa̍h,o̍h Tâi-gí pìⁿ chò piáu-ián iōng tô͘,1 nî 1 kái gí-bûn kēng-sài chhut-tiûⁿ niâ。Kiat-kó hit-khoán piáu-ián sèng-chit--ê oa̍h-tāng chham-ú pí-sài Tâi-gí ê lâng mā-sī 1 nî 1 nî chió khì。He m̄-sī chèng-siông ê gí-bûn kàu-io̍k lah。Iā ū lâng kóng lán Tâi-gí ê bûn-chiuⁿ bô kàu thang ēng lâi siōng-khò。Khak-si̍t Tâi-gí sû tòe bē-tio̍h hiān-tāi seng-oa̍h ê piàn-hòa,he sī tn̂g-kî hō͘ chèng-hú pek-hāi ê kiat-kó。Jî-chhiáⁿ sū-si̍tTâi-gí chheh chin oh siau,choân-kok hiah chōe bó-gí lāu-su lioh,sin Tâi-gí bûn-ha̍k cha̍p-chì kèng-jiân chio bô 300 ê tiāⁿ-hō͘。Ah kiat-kio̍k Tâi-gí ê sìⁿ-miā sit la̍t,Tâi-gí pún-té kò͘-iú ê lōe-iông ti̍t-ti̍t siau-mô͘ thàu-po̍h khì,lēng 1 hong-bīn koh bô la̍t thang tòe sî-tāi chhòng-chō cheng-ka sin-ê bûn-hòa。

 Koh 1 hāng,ū kúi-ā ê siàu-liân lāu-bú,gín-á á chió-hòe,in siūⁿ-beh kà in Tâi-gí,iā chin jīn-chin kà,sêng-kó iā bē-bái。Sī-kóng,in kā gín-á chhōa chhut-khì,kui Tâi-oân soah bô tè thang ēng Tâi-gí。Liân Ji̍t-pún-lâng tō͘ kā ha̍k-hāu kà ê Tâi-oân kok-gí gō͘-hoe chòTaiwanese ah kóng。Lán Tâi-gí ê sī-tōa lâng liân kap ka-kī ê sun to͘ phó͘-phiàn bô beh kóng Tâi-gí,Tâi-gí beh toh ēng?Cha-hng Tiuⁿ kàu-siū chiah tah 1 tiuⁿ thóng-kè kóng,chit-má ê gín-á thâu 1 chióng ē-hiáu ê gí-giân sī Tâi-gí--ê kan-ta 5% niâ。Che hián-bêng lán Tâi-gí khoân-kéng iáu teh siū chèng-hú koaⁿ-hong chèng-chhek ap-chè。Sui-jiân iā ū lâng lo̍k-koan kóng lán Tâi-gí keng-kòe Ji̍t-pún thóng-tī to͘ chhui bē sí ah,chit-chūn jú chhui bē sí lah。M̄-ku,án-ni ok-sèng sûn-khoàn lo̍h-khì,tio̍h ū jú pi-koan ê lâng kóng Tâi-gí thang koh oa̍h 30 tang niâ。Lán thiaⁿ tio̍h si̍t-chāi sim kiaⁿ tám hân,soah bô ōe thang ìn。

Sī-kóng,lán si̍t-chè ū kho-ki kang-khū hō͘ lán thoân-pò͘ kau-liû ke chiok lī-piān koh chìn-pō͘,koh ū jú lâi jú chōe siàu-liân lâng khéng o̍h Tâi-gí,koh lán ê Tâi-gí chu-liāu khò͘ iā chin chōe。Chhui-sak Tâi-gí,lán tàu-té khiàm siáⁿ hòe?Kám sī tiān-sī-tâi?Kám sī úi-oân-hōe?
[1] iOS hē-thóng ēng Lohankha台語輸入法http://lohankha.tw/
[3] Windows kap Mac lóng ē-sái ēng FHL Taigi-Hakka IME 信望愛台語客語輸入法 http://taigi.fhl.net/TaigiIME/
漢羅版:
台語處境
Lîm Jū-khái

今年《原住民族語言發展法》5 26 tī 立法院 3 讀通過,koh tī 6 14 公布 ah。暗含beh 爭取法定地位 ê 意圖 kap 共識 ê 《客家基本法》修正草案也 kín-beh 立法院。情勢看 tio̍h bē-báim̄-koh m̄-thang koh kan-ta 放屁安狗心niâHe lóng 是蔡英文選舉ê 政見,真好,lán 真贊同,也ǹg-bāng in 趕緊 提出具體 ê 實施方案,緊 kā beh beh ê 台灣本土語言救--toaih

in 原住民 kap 客家lóng 有官方 ê 委員會,ta̍klóng thang 編幾 ê 預算 落去做 ta̍k 族群事工。Kan-ta lán 台語族群無,政府機關連名 to͘ m̄ hō͘ lán ka-kī 號。Ngī kā lán ê 母語法定做臺灣閩南語,如今連臺灣mā bē-sái 用,直接叫做 閩南語。獨獨1 ê文化部用臺語

Ah 鬧熱根根 1 khùn 成大khùn ê《國家語言發展法》soah 猶靜 chiauh-chiauh。台語委員會也 無可能 hō͘ lán 設立,lán koh 退 1 kan-ta 要求設立台語電視台  ǹg-bāng thang 創造 kap 楦闊 普遍 使用台語 台語 ê 空間 機會 kap 生活,結局 kàu taⁿ 也是  chia̍h kan-ta giàn

Tī chit-má 台語教育界,iah 民間人,chōe-chōe 人對法定 ê閩南語 名稱 bô-ta-ôa 妥協,雖然lán tio̍h 不目,也tio̍h 吞忍。 Koh tio̍h ka-kī 安慰講 koh ē-tàng 貢獻 1 kóa 心神kap khùi tī chhui-sak台語 tio̍h 有價值 ah。人 nā kā lán khioh tio̍h 吞忍。新婦á 地位 kap 待遇,實在祝委屈兼使人鬱卒憤慨。Chit 款情況 beh kàu tī chiah thang 改觀 lehǸg chit ê 政府 kám 有機會?Lán 真悲觀。

是講,現今科技進步,語言文字電子化lóng 利便 ahChe 也是  chit-má 訊息交流 ê 主要潮流ah,甚至連生理場也真 chōe  sóa chiūⁿ 網路。Che 也是 lán 台語 ê 機會iā-kú-káⁿ?所致,語言轉文字 ê kap 寫當然要緊。

Lán 台語社群也無應該屈chiú tī 教學chit chân生活ta̍k 方面lán lóng tio̍h 開闢使用空間。資訊技術方面,lán 台語 ê 工具也真好用,有網路 ê 字辭典,iah-koh tih ta̍k 種系統 thang ê 台語 輸入法。尤其是羅馬字輸入完全無問題,無論 tī iphone ipad[1] iah Android[2] ê 隨身3Ciah Windows kap Mac[3] kè to͘ 無問題,就算做 Linux-base ê 其他系統也有。

Lán 知影 google in kō͘ 數量極大 ê data 運算 , ē-sái hō͘ lán chhōe tio̍h 關鍵資料,in 毋免 bat 任何語言文字。 Che sī 電腦演算ê 厲害。 Koh 進1 步, in 也ē-tàng kā 語音模擬出來, 所致,in chit-má koh 有 提供 語音輸入法。Khah 主要 ê 世界語言差不多 lóng 有, 連廣東話也有 lioh!


Lán 寫台語, 無論你寫傳統白話字, iah sī 教育部台羅式羅馬字, beh 轉換, 電腦程式做 tio̍h lóng 真輕省有力,工具也便便。 M̄-koh 你 nā 寫漢字 tio̍h 無chit款利便, koh khah tī 文 白 鉤破音 beh 轉換 iah是 beh 做 語音合成, 分析 lóng khah lô-thi, koh  20 tang tio̍h  讀無 ah。 所致, lán 建議 ta̍k-ê beh 寫 台語 tio̍h 寫 羅馬字。 In chit-má 中文mā 盡量 kā 鉤破音 消除 ah 講, lán nā 漢字 sa leh m̄ 放 鉤破是 帶身命無法度卸身離, án-ni beh 做 現代化 真正 有  ū khah 困難。

M̄-koh,教育部無意思盡力 chhui-sak 羅馬字書寫,in 堅持漢字書寫 khah 正範。chōe 時間精神kap金錢 hē tī chhiau-chhōe 漢字 本字正字 kap 造字 nih 。自án-ni chōe 台語 gâutòe 教育部leh lin-long se̍h chhiau-chhōe in siōng kah-ì ê 字。He 根本kap 現代語文教育無sáⁿ tī-tāi。結局浪費chōe-chōe 專家學者ê 智慧,kap 全國老師 學生 ê 精神 kap 耐性。

教室nih 選用 ê 教材脫離生活,o̍h 台語 pìⁿ 做表演用途,1 1 kái 語文競賽出張 niâ。結果hit款表演性質ê 活動參與比賽台語 ê mā 1 1 年少去。He m̄-sī 正常ê 語文教育lah。也 有人講 lán 台語 ê 文章無夠thang 用來上課。確實台語詞 tòe bē-tio̍h 現代生活 ê 變化,he 是長期 hō͘ 政府迫害ê 結果。而且事實台語 冊真 oh 銷,全國hiah chōe 母語老師lioh,新台語文學雜誌竟然招 300 ê 訂戶。Ah 結局台語 ê sìⁿ命失力,台語 本底固有ê 內容直直消磨透薄去,另 1 方面koh 無力 thang tòe 時代創造增加 ê 文化。

Koh 1 項,有幾ā ê 少年老母,gín-á iáu少歲,in beh in 台語,也真認真教,成果也 bē-bái。是講,in kā gín-á chhōa 出去,kui 台灣soah bô thang 台語。連日本人 tō͘ kā 學校教ê台灣國語誤會做 Taiwanese ah講。Lán 台語 ê sī-tōa人連kap ka-kī ê to͘ 普遍無beh講台語,台語 beh toh 用?昨昏張教授 chiah 1 張統計講,chit-má ê gín-á 1 ē-hiáu ê 語言是台語--ê kan-ta 5% niâChe 顯明lán台語環境iáu teh 受政府官方政策teh壓制。雖然也有人樂觀講 lán 台語 經過日本統治 to͘ chhui bē ahchit-chūn jú chhui bē lahM̄-kuán-ni 惡性循環落去,tio̍h 悲觀ê 人講台語 thang koh 30 tang niâLán tio̍h 實在心驚膽寒,soah 無話thang ìn

是講,lán 實際有科技工具hō͘ lán 傳播交流ke 足利便koh 進步,koh jú chōe 少年人肯 o̍h 台語,koh lán ê 台語 資料庫也真chōeChhui-sak 台語,lán 到底欠siáⁿ貨?Kám 是電視台?Kám 是委員會?




[1] iOS hē-thóng ēng Lohankha台語輸入法http://lohankha.tw/
[3] Windows kap Mac lóng ē-sái ēng FHL Taigi-Hakka IME 信望愛台語客語輸入法 http://taigi.fhl.net/TaigiIME/

Iū-koh leh siá he ah

 Iū-koh leh siá he ah bô thâu bô bóe Khoài pō͘ oh kái--ê  In-iû lâng bat  kā i kiò-chòe si-jîn sim-koaⁿ tòe kha-chhng phû kah pòaⁿ-thiⁿ-tén...