Hàn-lô lām-siá ê khí-chō [TLHKLT]

1. TLH Thâu-lâng ê sú-bēng
Lán Tâi-gí lâng hō͘ lâng kóng: lín chiok ū-sim, ū jia̍t-chêng, góa chiok khim-pōe--lí. M̄-kú beh siá Tâi-gí, beh án-chóaⁿ siá? Lán thiaⁿ-tio̍h khí-thâu-seng sió-khóa siūⁿ-khì, soah--lâi iàn-khì, iā taⁿ pìⁿ-chòe bih-chhùi bih-chhùi. Chhin-chhiūⁿ é-káu--ê teh sí kiáⁿ.
Kêng-si̍t, lán tùi Tâi-gí nā tē-it pàng hō͘ khì, tē-jī chāi lâng kóng--án-chóaⁿ, lán tio̍h ē ke chin khin-sang tō͘-ji̍t. Che tio̍h-sī lán chôan Tâi-ôan phòng-hong kòng-ê 70% í-siōng ê Tâi-gí lâng chhái-iōng ê thāi-tō͘. Án-ní, ûi-it ê kiat-kó tio̍h-sī Tâi-gí biat-bô.
Téng-kôan só͘-kóng tē-jī hāng lāi-tóe koh pau-koah chun-chiàu Kàu-iok-pō͘ kui-hōaⁿ ê siá-hoat. In-ūi chit ê kàu-io̍k-pō͘  tio̍h-sī biat-cho̍at Tâi-ôan ta̍k cho̍k bú-gí ê hiong-chhiú, chū chá tio̍h-sī, chit-má iáu sī, té-kî bī-lâi bô khó-lêng ké-pìⁿ.
Kóng tio̍h che, chin ián-khì. Lán TLH, soan-iông kóng lán beh chhui-sak Tâi-gí Lô-má-jī (Lán kóng ê Lô-má-jī, sī thôan-thóng ê Pe̍h-ōe-jī). M̄-kú, Lán TLH lāi-tóe ê thâu-lâng, kàu-siū, soah 1 ê 1 ê bô tì-ì, ia̍h bô hoat-tō͘ thê-chhut siáⁿ-mih soeh-ho̍k lâng lâi siá POJ ê lí-iû, tio̍h-sǹg thê-chhut ka-kī soah m̄ ēng m̄ siá ! Án-ni, beh hőng khòaⁿ chòe sáⁿ? Thâu 1 hāng, tōa pō͘-hūn TLH ê lâng chàn-tông bok-chêng hàn-lô lām-siá ê chhek-lio̍k. Che sī Tēⁿ Liông-úikàu-siū chiok chá tio̍h thê-chhut--lâi ê. I ê kiàn-gī 15~20% ê Poj lām hàn-jī. Kàu taⁿ kan-ta Si Chùn-chiu ū koh lâi chù-ì chit hāng, I thê-chhut 30%~40% chiah ū hoat-tō͘ kiù Tâi-gí su-siá ê siūⁿ-hoat. Lán TLH ê thâu-lâng leh? Hông kóng Lô-phài, ah in Lô-má-jī ê chok-phín, su-siá leh?
Kā chhut chheh lia̍h gōa, pêng-siông-sî-á só͘ siá só͘-iōng, chhiūⁿ FB, lóng án-chóaⁿ? Ta̍k-gê ē-sái khì khòaⁿ. Mài kóng Tâi-gí-khùi hó-bái ê būn-tôe, kan-ta kóng Lô-má-jī chhui-sak tio̍h hó. Kúi pha ? Lán kám m̄-chai, lan thâu-lâng ē éng-hióng chin-chōe lâng, chin-chōe ha̍k-seng? Lí m̄ kian-chhî, ha̍k-seng beh án-chóaⁿ tòe lí ê kha-pō͘ ?

2. Bîn-kan bûn-ha̍k iú-siaⁿ chheh ê khang-khòe
Lán ū hok-khì tàu chò bîn-kan bûn-ha̍k bûn-pún chéng-lí ê thâu-lō͘. Lāi-tiong lán tú-tio̍h soa-soa-sap-sap chiok choe būn-tôe.
Thâu 1 hāng, lán lia̍h kóng bîn-kan gē-su mah, Tâi-gí it-tēng bô būn-tôe. Só͘-í chhái-chhú í kháu-gí ûi chún ê chhek-lio̍k. Che tāi-iàu sī bô têng-tâⁿ. Soah tú-tio̍h, te̍k-sû miâ-sû, chhiùⁿ m̄-tio̍h khì, cháu im, kah thiaⁿ bōe chheng ê. Lán ū kā tē-hng khiuⁿ-kháu lóng khó-lú ji̍p--lâi ah. Mā iah-sī ū chia-ê lân-koan.
Tē 2,  chù-siá, nā chôan-pō͘ ēng POJ lóng bô būn-tôe, liân gē-su chhiùⁿ kah ke im kiám im lóng ū hoat-lih. Ke̍k-ke, tio̍h-sī, lán beh ka hyphen iah-m̄ niâ. Che lán ū 1 thò kui-hōan sán-seng. Lia̍t tī chia, hō͘ chèng-lâng chham-khó[chiàu lo̍k]:
----------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Choan-iú miâ-sû, thâu 1 jī-bú tōa-siá.

甲、大寫

                            i.              人名、神祇名

                          ii.                山、水、地 (日、月、星辰？)

                        iii.                機構

                        iv.                建築物

乙、斷詞

                            i.                優先化為最單純詞

                          ii.                優先常用詞

1. Góa siūⁿ, chhiūⁿ kóng

[thâu 1 tiâu] : góa ê chhù, góa ê chîⁿ che tio̍h lóng bián ū hyphen, ah-nā āu-piah hit ê bêng-khak ê mn̍gh-kiāⁿ bô kóng tio̍h ài pìⁿ-chò

góa-ê, lí-ê, chit-ê , hit-ê, sò͘-liōng-sû mā án-ni tio̍h sī chóan chò 所有格kap 所有代名詞 tio̍h sī 1 ê sû ah.

[tē-jī]: [chhiūⁿ tē jī tiâu --> tē-jī] 盡量斷作siōng 單純ê詞

le: jú-lâi-jú XX, mài jú-lâi-jú-XX, choan-iú miâ-sû, kho-ha̍k miâ-sû, mài choan-iú-miâ-sû, kho-ha̍k-miâ-sû....

Kok-bîn sió-ha̍k ,mài Kok-bîn-sió-ha̍k

*M̄-kú chhiūⁿ i-chi̍t-lâng(te̍k chí bo͘ lâng, m̄-sī kóng i 1 lâng), mài i chi̍t-lâng, mā mài i chi̍t lâng, ah /1 ê lâng/ ê 1 lâng tio̍h siá /chi̍t lâng/

Chhiūⁿ /Sin-iú Chi̍t-koa-si/ Sī góa kiàn-gī ê siá-hoat. Iah-sī beh /Sin-iú Chi̍t Koa-si/ Nā kóng chóan-iú miâ-sû, soah pìⁿ /Sin-iú-chi̍t-koa-si/...

------------------------------------------------------------------------------------------------------------
M̄-kú,siā-hōe, ki-koan tāi-chiòng iàu-kiû ài ū hàn-jī, só͘-í tio̍h koh chéng-lí 1 pái hàn-lô lām-siá ê pán-pún. Chit kiāⁿ liù tio̍h, m̄-sī kan-ta liù tio̍h tōa ko͘-tai, sī liù-tio̍h tōa hái-ang, ngī thoa, ē hō͘ i thoa lo̍h hái, tio̍h-sī漢羅選擇原則. Lán TLH ê lâng chóng ǹg-bāng  POJ pha-sò͘ khah kôan khah hó. M̄-kú tio̍h ū soeh-ho̍k lâng ê lí-iû.
Lán chit-má chiap-siū Si Chùn-chiu só͘-kóng, chi-chhî hàn-lô, tio̍h-sī chi-chhî LMJ, chit khóan khài-liām. Ah nā Kàu-io̍k-pō͘ hit-khóan kā LMJ  khòaⁿ-chò chù-im, ē hāi-sí Tâi-gí. pài-thok m̄-thang koh chun-chiàu in ê kui-chek ah heh.
Lán tng-chhoe-sî ū sió chhim-siūⁿ, 漢羅選擇原則 tāi-khài ū chia-ê būn-tôe. Chia só͘ lia̍t lóng sī POJ iu-sian ê jī-sû.
----------------------------------

1. 常用虛詞  

        che chioh-iōng in Hàn-gí gián-kiù ê sû], lán siūⁿ che sī gí-giân bûn-hoat ê sû-lūi, pit-iàu, te̍k-sû, só͘-í it-tēng tio̍h pó-liû gí-im. Kóng chè bô su-iâⁿ--ê, in hôa-bûn, chia-ê sû mā sī lóng koh kòe chè-chō, koh sóan--ê.

這 Che, he

遮 chia,  hia

毋 m̄

毋但 m̄-nā

若 nā

若 ná

án-ni // án-ne/

án-choáⁿ //  án-nóa // án-ná

hiah-nih

才 chiah,

這 chit, 

佮 kap/kah

閣 koh, 

較 khah

的 ê,  

個 ê /gê

攏 lóng,

予 hō͘, kā

甲 kah

2. 代名詞 

    Che eng-tong bián koh kóe-serh.

 lán, gún goán, lín, in, góa, lí/lṳ́/lú, i

3.常用台語詞 chhêng-chāi ēng ê Tâi-gí sû.  Lán ū liat chiok chōe

 tī Lô-má-jī iū-sian. KIP chit pō͘-hūn choh liáu siōng kek ngó͘-jîn. Choan-choan chhōe kóa thâu sì lâng bô leh ēng ê hàn-jī lâi hā lán ê gín-á chai. Tōa-lâng to kiaⁿ.

--------------------------------------------------------

Í-siōng, tāi-khài chhú-lí tōa pō͘-hūn ê su-siá būn-tôe, iah nā ū chiàu án-ní, 30%~ 40% ê LMJ eng-tong bô būn-tôe, iā m̄-bián hō͘ KIP hak sí-sí.
Koh 1 hāng hō͘ lán chiok khùn-jiáu, tio̍h sī sò͘-jī ê su-siá. Lán kiàn-gī, chi̍t nn̄g, saⁿ chit-khóan phó͘-thong sò͘-jī ēng POJ, ah nā it-nî-á, jī-nî-á, te-it, tē-jī chit-khóan lán tio̍h kiàn-gī siá hán-jī. Ah koh chhiuⁿ 十、百、千 che lóng kā i tòng-chòe choan-iú sû. Án-ni lâi chhú-lí. Lán ê siūⁿ-hoat sī án-ni, phó͘-thong sò͘-jī àn sòe pâi kah tōa, che ū kàu-io̍k ì-gī, iā thang kà lán ê sī-sè, thèng-hāu i khah tōa-hàn, tio̍h ē-tàng chiap-siū khah ho̍k-cha̍p ê su-siá kah koan-liām, chiah kah in bô kâng ê su-siá tio̍h khah ē thong. Ná m̄ siá 1 2 3 tio̍h hó? Siá 1 2 3, gín-á ē tha̍k chòe sáⁿ? [ i, er, san ].


Khài-liām, tio̍h liān-si̍p pìⁿ keng-giām, keng-giām tio̍h si̍t-chiān chiah ē ji̍p-sim, ji̍p-sim chiah ē pìⁿ láu-liān.
Chhiáⁿ chèng tông-chì chòe-hóe, tàu saⁿ kēng, saⁿ thīn, lâi siá Tâi-gí POJ, Tâi-gí it-tēng chhut-thâu-thiⁿ.

2014 sit-go̍eh kì-lio̍k kō͘ u 770 sw

khui hoe, iso80, flash

Lán ngī piàⁿ, ēng chiah kē-lō͘ ê gōng-lâng siòng-ki lâi chhau, kêng-si̍t lán siūⁿ beh liáu-kái chit-khóan ki-khì ê lêng-le̍k ke̍k gâu kàu toh chiah tah té? Lán ka-kī ê chai-bat kàu toh?
Su tong-jiân, lâng tēng-kui ū khah súi khah tōa-lia̍p, koh khah chheng khah bêng ê siōng thang khòaⁿ. Put-jî-kò, lán tio̍h sóng tī ē-tàng ka-kī hip kah bó͘ 1 ê thêng-tō͘. M̄-sī kan-ta khò chîⁿ hak ki-khì ôan-sêng iá-bōng án-ni.

tòe lâng khì Khún-teng

Sī tòe lâng khì chhit-thô, lán siōng hó-miā ê sî-kan. Ka-kī ê sim-chêng lóng it-ti̍t ut tī sim-koaⁿ-thâu, bô sîm-chiâⁿ iā bô sî-kan thang lâi soe-lê chheng-chhó. Chit tīn lâng chiok lo̍k-thiòng, tōa pō͘-hūn lóng thòe-hiu ê lāu-su, kong-bū jîn-ôan, khòaⁿ--khí-lâi, lóng bián koh chhau-hôan lô-khó͘, ta̍k ji̍t lóng leh kè-ōe toh ūi chhit-thô, toh-ūi ū sáⁿ thang hó sńg hó chia̍h.... Chhiú-thâu ê ke-si, lâng-lâng lóng kài ko-kip....

Môa-tāu Hoan-á tē

Tú-á khan o͘-môa chhut-khì sàn-pō͘ (sió-khóa-á khí kha cháu).
Lán hoat-hiān, Môa-tāu chin-chiàⁿ sī hoan-á tē. Té-té 100 bí tio̍h khòaⁿ tio̍h 3 chiah chhia chiok tōa-pān kā lâng chhah tò-thâu. Lō͘-kháu iā khòaⁿ tio̍h ang-á-bó͘ khiâ o͘-tó-bái chài gín-á, ná khòaⁿ kong-kéng ná oat lâi oat khì. Koh ū 1 chiah kāng-khóan 3 ê lâng, ba̍k-chiu chiok sio-siâng, lia̍h lán it-ti̍t siòng m̄-chai leh siòng án-chóaⁿ ~"~

Tī Tâi-ôan Taigi hông khòaⁿ bô ba̍k-tē

Ū FB ê pêng-íu message góa kóng, sī cháiⁿ-iūⁿ, bōe-hiáu Tâi-gí ê lâng tian-tò khòaⁿ lâng ē-hiáu tâi-gí ê lâng bô ba̍k-tē.
Che khak-si̍t, chin tōa ê būn-tôe, m̄-kú, cha káⁿ sī tī Tâi-ôan chiah ē ho͘ⁿh.
Kêng-si̍t iā chin kán-tan.
Lán nā lia̍h-chún ē hiáu 1 chióng koaⁿ-hong gí-giân, i ū chèng-kôan, siā-hōe chi-chhî, chióng-lē, Lí lia̍h-chún ka-kī chin gâu, bô būn-tôe. Lí tio̍h bōe siūⁿ koh khì o̍h pa̍t chióng gí-giân, in-ūi he ē sûi-sî hián-hiān lí ê put-chiok.
Kah Tâi-ôan chèng-chhek sóan-te̍k sió-ha̍k it-nî tio̍h khai-sí o̍h Eng-gí sio-siâng,  kin-sio̍k tio̍h-sī bô chū-ngó͘ jîn-keh ê sóan-tek.
Liáu-āu, lán lâng ê sim-lí tio̍h khai-sí kā lán ê siūⁿ-hoat kah kiâⁿ-pàng tòng-chok ha̍p-lí koh chèng-tong. M̄-kú sū-sît, 1 sut-á lóng bô chèng-tōng, bô hiah-nih lí-só͘-tong-jiân. 
I tek-khak tio̍h chhái-chhú "thāi-tō͘ kiông-sè" lâi hōng-ōe ka-kī tóan-chhián bû-tī ê lāi-chāi.

有FB之友問我， 為何 不會講台語的還要 看不起 會講台語的。 [原文：為何不曉台語的反倒轉看不起會曉台語的？]
大哉問。 一時不知道如何回答。 就像這篇文章 所引發的一些發炎！
其實 很簡單：
當你以為你某種語言[國語好了]很行，很習慣，你會自然傾向免除自己學習別種語言的困擾。
更加上，歪在政權、教育、社會的獎掖與壓制不同對待，你更可能選擇流俗的那種優勢語言，就像台灣從小學一年級學英語一樣。
當你選擇了之後，你的心裡就更自然的要說服自我這樣選擇的合理、正當性。然而事實並不理所當然，也沒有正當性， 於是就採取了 "強勢態度" 來武裝，來捍衛自己的短淺無知！

Hoe-choan pun-seng 回轉本性

Poaⁿ lâi chia khiā, gôan sī tô͘ 1 ê lī-piān.  Iā keh-piah chhù-piⁿ ang-á-bó͘ ke̍k-ài chai hoe chèng chháu. Gún iah-bōe ji̍p chhù chín-chèng, i tio̍h thòaⁿ kah chit-thâu lâi ah. Gún lâi tòa liáu-āu, ū chhī káu, ài thiàu ûi-chhiûⁿ-á, kā i kui phiàn ê sian-khe-lâi sak phòa liáu-liáu...
4 tang chêng koh chìn chit phûn kóng "Âng-chhái". Hit-sî kui châng âng, hio̍h iā âng, hoe iā âng. Nā hó-thiⁿ ji̍t-thâu chhiō teh kàu tè, súi kah.
Âng kui nî, taⁿ hio̍h-á hoe-ho̍k chhiⁿ. Che kám m̄-sī kah sèng-tàn-hông kāng-khóan?
In chò chai-á ê m̄-chai ēng sáⁿ io̍h, hō͘ lâng pìⁿ án-ni. Òaⁿ sèng tèng lâng ì. M̄-kú, lâng gôan-sèng gôan chāi, io̍h-sèng thòe liáu, tio̍h hôe-tńg pún-sèng.
Sī-kóng hó ka-chài, tòng ē kah hôe-tńg.

Ah lí nā io̍h-á chia̍h tiâu leh, m̄-gōan pàng, káⁿ ē pìⁿ kah m̄-chiâⁿ lâng khóan khì oh~~

Iûⁿ Kùi

一直 看[閱讀]的 ＜新聞配達夫＞
1. 楊君幾歲？
2. 穿著學生服， 到處都是學生服。 穿著學生服去找工作？
3. 東京 一個人，一個月 花 13 圓 80錢 的水準是高還是低？ 相對， 他母親 帶著 3 個 弟妹 只花 10圓。
4. 全國失業者 300萬 (書的)； 網路的 200萬； 算是嚴重的經濟問題嗎？ 這些學生有算進去嗎？
5. 與派報所老闆的對話： 權勢者虛假的溫柔與弱勢者的卑屈。 送錢給更有錢的上位者還又口說謝謝，還只敢低頭看對方腳尖

立志的機會到了，想著 加倍努力，加倍用功

6. 台灣的田被 糖廠收購的時代是何時？
6.1 日治時代保甲制度是日本人設立的嗎？
7. 到 糖廠工作 15個小時 工錢 40錢 算多還是少？ 一個月 只有三五天？
8. 為何會逼的農夫 自殺？
9. 楊君的母親有個當巡查的兒子。
10. 余清芳、林少貓的抗日活動
11. 柴特金女史 是誰？ 做甚麼  (Ossip Zadkine)
12. 楊君知道 有女權運動，卻不知[敢]可以發動工人運動？
13. 喜歡、討厭 日本人[人種國族主義]？
注意： 住、衣、行、食  這些 生活基本
----------------
人物：
6. 田中 是怎樣的人？
派報所老闆
哭泣的小男孩， 意思是 楊君比他大？ 楊君工作第一天， 走了。 why?
伊藤?
背景：1905~ 1934 台灣、日本、世界 發生了什麼？
情節：第一人稱，順時單線、書信體
主旨：社會主義式的平等、
---------------------------- 這篇小說 算成功嗎？--------
1.  敘事者的聲音 還是作者的聲音？
1.1腳色的聲音：
田中與楊逵 的語氣 相同，而伊藤？
一個派報所老闆
2. 楊家 的 人員 父親[鬱病而死]、叔、母親[弟妹二人死之後上吊死]；哥哥、弟妹三人 年紀差
3. 背景描述是否不足、是否過多
4. 情節推動 如何呢？
5. 主旨 高低？

kāu-bāng 多夢

Chi̍t bîn kāu bāng:
ū ìn-siōng ê: 1. chham-ka kàu-hōe lé-pài, Bok-su leh kóng lâng kòe-sin ê tāi-chì. Thāi-tō͘ chin khin-phû. Góa tòe leh gia̍t, kā gún bú--á hóe-hòa chhun ê kut-thâu sa chhut-lâi ìn-chèng kóng, nā chāi-siⁿ ài kóng-ōe, hóe-hòa ē chhun 1 ki chhùi....
2. soah, beh sòaⁿ-hōe. Hoat-hiān hia sī ná Chheng-kéng hit-khóan soaⁿ-téng, hôan-hó kau-thong, koh seng chhiáⁿ Chìn-tong seng cháu bô iàu-kín. Sòa, ē-hù, tio̍h chhiáⁿ i tō͘ góa. 
I khiâ tōa-hêng o͘-tó-bái kā góa chài, lo̍h-soaⁿ 50 tō͘ oan-oan-khiau-khiau, i koh leh khòaⁿ kong-kéng kiam khai-káng. lán o̍ah-beh kiaⁿ--sí.
3. soaⁿ-kha 1 chng, tú-tio̍h Chiā Tek-khiam. Kap i hōe Tâi-ôan chiân-tô͘. I kóng Tâi-ôan í-keng sī 1 ê kok-ka, tio̍h-sī chiok bái mā sī, iā tio̍h sī kóng i chiap-siū hia-ê ti-á chòe chèng-kôan, kok-ka tāi-piáu. Góa kóng chit-hāng góa choat-tùi bô chiap-siū, I sòa hoan-thâu chòe i khì, bô ōe bô tàⁿ.
4. hia ū 1 chng-thâu, leh lāu-jia̍t pái. thiaⁿ Tēng-pang Suyaka Chiu leh chhiò koa-á. Bak-chiu ham-ham, lán thêng leh kah i thó-lūn koa-sû.
chi̍t ê sa-bi-si, nn̄g ê XXX, saⁿ ê tú-hó sí.... in soah leh mn̄g sa-bí-sih sī siáⁿ ì-sù?
5. Liáu-āu, pòaⁿ chheng-chhíⁿ, ná-ē
Sin sī Phô͘-thî chhiū
Sim sṳ̄ Bêng-kiàⁿ tâi
Sî-sî khûn hut-chhit
Bu̍t sú jiá tîn-ai
kap 
Phô͘-thî pún bû chhiū
Bêng-kiàⁿ e̍k hui tâi
Pún laih bô it bu̍t
Hô chhù jiá tîn-ai
chi̍t ê kong-àn ..... soah cheng-sîn
------------底下狗語版 ----
一個夢？ 多個吧～"~
1. 參加 某個禮拜，談到 死後的事，竟然我帶著 母親燒化的遺骨，展示給朋友看， 是說 如果生前愛講話，死後會剩一個嘴。
2. 是在某山上，準備離開，竟然 弟弟的工作是 警察。 心裡想著他要鑰匙。 還好來得及，@林振東 騎重機載我下山， 50度的坡， 蛇一樣的彎，他竟然還在看風景。
3.. 到山下經過某庄， 先遇到 謝德謙，談到台灣是一個國家，不用美國、日本認可。 我說台灣還不是國家，他說 你還爭什麼，現在在台灣的政權就是國家的象徵！ 我就是不能接受 這些高級外省人是台灣國的代表啦！
結果 謝德謙 拂袖而去。
4.喜宴吧， 定邦兄應邀表演，聽到了歌。下車。談歌詞。
5. 半醒， 身是菩提樹，心似明鏡臺，時時勤拂拭，勿使惹塵埃 
和 菩提本無樹，明鏡亦非臺，本來無一物，何處惹塵埃
的公案