2023年10月8日 星期日

Lâm hō͘ kap báng

Bōe sái lâm tio̍h hō͘ ! Lí ē kám-mō͘ (í-chá kóng chòe kám tio̍h hong-siâ). Lán lâng m̄ chai tī-sî khai-sí ū án-ni ê khoàⁿ-hoat koh  chhim kah ná sìn-gióng leh.  Góa bô siáⁿ sìn-táu, in-ūi lán put-sî tú tio̍h siàng tōa hō͘ ê to͘-ha̍p. 

Kàu lán bat khoàⁿ kèr  ê hit chhut kóng lâng hō͘ tōa kâu chiàu-kò͘ ê  tiān-iáⁿ, lán khak-tēng lâng lâm kóa  hō͘ bô iàu-kín, mā bōe khin-á tio̍h phòa-pīⁿ. Só͘-tì, lán kin-á-ji̍t giâ chi̍t ki tōa hō͘-soàⁿ m̄-koh bô thián khui, kan-na khoàⁿ he lâng lâi kheh khì ê Hân-kok lâng, lâng-lâng giâ leh jia hō͘, lāu-bú ngī beh kā gín-á jia, gín-á ài chū-iû, koh lâm hō͘ sim-sek hó sńg bô siáⁿ ài.


Hō͘ nā lo̍h, che ko͘ tio̍h ē tōa. Sū-si̍t tī hia thô͘-té ū sí-mi̍h, in chiah ē toa. 

Lán kiaⁿ-ji̍t thiau-kang lâm hō͘, koh thiau kang m̄ kín sóe seng-khu, oāⁿ saⁿ, lâu chi̍t sin siâⁿ báng ê khì-bī. Kó-jiân bô kúi hun-cheng, hō͘ i kā saⁿ ūi. Lán iā sûi phah gō͘ la̍k chiah.

Sī-kóng lán m̄ chai, che báng án-nóa ji̍p lâi lán pâng-keng. Chang-àm khùn kah poàⁿ-mî, saⁿ-kiⁿ thiⁿ hō͘ báng kā kha, iā hō͘ i chhá cheng-sîn. Soah--lo̍h-khì,  beh khùn bô hiah kán-tan, bô thang hiah kín tio̍h lo̍h-bîn. 

Mā hoat-kiàn chúi-báng ná ke hiah chōe? Tàu-té àn tó-ūi lâi leh? Chhōe mā chhōe bô in-toaⁿ, chiâⁿ hoân. Put-jî-kò, chúi-báng bōe kā lâng kā, kan-na i seng-o̍ah koàn-sì chhek-ò͘ lâng hoān lâng hiâm niâ. Chìn-chêng ti-tu iah sian-thâng-á lóng bô khoàiⁿ ah, bo̍k-koài in leh chhàng-chhiu. Iáu-koh ū chiok chōe sòe-sòe chiah-á ê ka-cho̍ah, m̄ chāi àn tó pū chhoaih, put-sî sô lâi sô khì, chin sù lâng ìr-chak. Kám ē tio̍h sī án-ni, tiān-náu chiah ē khui bōe khí-lâi? Lán chit nn̄g kang kā i chhì, koh iā chiâⁿ sūn chiâⁿ koai, bô chia̍h koai-koai tio̍h hó choán ah.

Chit chām hō͘, tio̍h án-ni bái, hō͘ lâi chap tih, chhut-ji̍p tâm-sip, siûⁿ-siûⁿ, báng-á bih hō͘ mā ji̍p jîn-ke-chhù, cháu lâi góa ê pâng-keng, kiáu loān lán ê khùn-bîn.

Chit-kú THBK koh leh chóng-thóng kap li̍p-úi soán-kí ah. Tâi-oân tài tio̍h chit ê àm-sàm pīⁿ, jîn-bîn put-sî oan-ke niū-chè, iā put-sî hoaⁿ-hí kek-tōng bōe-sū khong-siáu. Lí khoàⁿ khì Hâng-chiu pí-sài--ê tó chi̍t ê sī Tâi-oân tūi-oân ? THBK ê li̍p-úi iā ē-sái choân-choân te̍k-kok ê ì-kiàn kap chèng-chhek.


Chêng kúi ji̍t, Nobel bûn-ha̍k chióng, soán Norway chió-sò͘ lâng ê gí-bûn chok-ka Jon Olav Fosse, i ēng  Norwegian Nynorsk siá chok, chit chióng gí-bûn chiah 82 bāng lâng leh kóng niâ, siáⁿ-mih leh chhī-tiûⁿ o̍eh, sòe. Lí siá ê mn̍gh-kiāⁿ nā ū kè-ta̍t kap ì-gī, lí hoân-ló chió lâng tha̍k ū ?

Lán chai-iaⁿ che tek-khak bōe tùi Tâi-oân tó-lāi hiah-ê Tiong-bûn iah-sī Tâi-bûn(m̄-sī Tâi-gí-bûn ê Tâi-bûn) tōa chok-ka ū siáⁿ khé-sī, in nā ē-hiáu hoán-séng, chá tio̍h kai hoán-hóe ah. 


Chang, Tâi-bûn-hē thêng chio ê siau-sit hông lōng-iông chhut-khì ah. In hit tīn Tiong-bûn-hē--ê bōe-su só͘-ū ê kong-lô lóng in-ê, só͘-ū ê sit-gō͘ lóng kap in bô kan-gāi leh. Phiàn kúi leh bōe chia̍h chúi. In tio̍h sī hit khoán m̄ chai hoán-sèng ê lâng, kan-na ē-hiáu kong-ke̍k pa̍t-lâng, khoàⁿ pa̍t-lâng bô ba̍k-tē niâ. Ta̍k-put-sî tio̍h beh tōa-sòe siaⁿ jióng, in sī ûi-it chin-lí ê hòa-sin án-ni. Chhá ke lā kê cha̍p gōa tang, m̄ bat ū hoán-hóe ê ì-sù tio̍h sǹg ka-kī ê su-sim mā kóng kah in ná chèng-gī hòa-sin hit khoán. Put-sî beh kā lâng phì-siùⁿ, khau-sé, keng-thé, lé-mā ... Siōng ok-chit--ê sī ka-kī oai-chho̍ah ê sim-lí ngī khan hiah-ê ha̍k-seng gín-á kin-tòe in. Chit pái metoo sū-kiāⁿ tio̍h sī in phian-sim am leh chiah ē thoa-iân kàu chit chūn iáu bōe soah. (Seng-kong tāi-ha̍k hit pêng chit-má mā án-ni)

Thâu-mn̂g bak tio̍h chúi, hō͘-chúi kap chúi-tō-chúi, thiau-kang m̄ chhit, m̄ chhoe, siâⁿ báng hāu-kó kài chán. Koh ū chi̍t ūi lín chai-iáⁿ, "báng-á tèng lān-pha." Hiah-ê tī Tâi-bûn-hē lih ê Tiong-bûn lâng, mā sī án-ni, chia̍h lâng kàu-kàu.

 

 


2023年10月6日 星期五

Sit tiān, thêng tiān kap thiàu tian7

Ū-iáⁿ thiàu tiān liáu, hī-á ke chiok an-chēng, bô he ki-ki kiò ê siaⁿ.

Kin-á-ji̍t sī in THBK ê liân-kè, lán hiâm liáu sî-kan koh iā kiaⁿ thiám, koh kiaⁿ chhia-thâu lâng ài tī hia kap lâng e lâi kheh khì, só͘-í, àn-sǹg tòa Tâi-pak hioh chi̍t ē khah ū leh. Lâng ha̍k-eng in thàu-chá tio̍h kā-kì pàng-ká cháu ah, lán iah leh chhiân. 

Pún-chiâⁿ siūⁿ kóng, ē-po͘ pó͘ bîn khiaih, sim-sîn khah an-tēng, thang ke tha̍k kóa chu, iah-sī kā Sìn-liông khòaⁿ kó su-khó sū beh án-chóaⁿ siá. Lán kha-chhiú ū-iáⁿ khah bān-tūn. Chit lé-pài kā ha̍k-seng gín-á kóng ba̍k-chiu ài khui, ài ū lâng khan-kà ê kò͘-sū, lán siūⁿ-khí Feynman ê nn̄g-ê m̄-chai chin iah ké ê kò͘-sū. Bo̍k-koài lâng hoat-tián kah hiah koân ê sêng-chiū. Sim-lāi lán ka-kī oàn-thàn, ut-būn. 

Àm-thâu-á chhit tiám thóng, ji̍t-thâu í-keng àm-chhē ah. Lán tú ta̍h chhut mn̂g niâ, lán siūⁿ kóng thâu-chêng hit tùi bú-á-kiáⁿ, lāu-bú gâu kà gín-á, m̄-kú khiok leh kóng i kóng-ōe bōe-hiáng chat siaⁿ-liōng. In pún-lâi leh kóng siáⁿ-mih ài kuiⁿ ê tāi-chì, thiaⁿ èng-tong hoa̍h chhut thih-mn̂g ah, lán tòng-chò in leh kóng mn̂g. 

Sī-kóng lâu-thui keng ê tiān-hóe soah chóng hoa--khì, che chiok hoán-siông. kàu thih-mn̂g hia in bô kuiⁿ, kám-ē sī leh kóng tiān-hóe?

Lō͘-teng iáu-koh chiàu-siông kng iāⁿ-iāⁿ, hō͘ koh leh lo̍h ah, lán hoan-thâu giâ hō͘-sòaⁿ chiah-koh-kóng. Thiaⁿ tio̍h hit ê lāu-bú siaⁿ-sàu khai-sí bái, kà-sī  in hit ê gín-á siaⁿ siuⁿ tōa, hiâm i bōe-hiáng khòng-chè.

Lâng gōa-kháu í-keng leh siu-lí ah... nn̄g chiah kang-thêng-chhia, sì-gō͘ ê lâng, peh khí lih tiān-pò thiāu téng. Lán kín siám piⁿ-á kòe, kui tiâu Chin-lí-koe, lō͘-teng to̍h-to̍h, jîn-ke-chhù lóng bô tiān.

Kiat-kio̍k, chha-put-to chi̍t tiám cheng liáu-āu, tiān lâi.
M̄-koh, góa ê tiān-náu soah bô hoat-tō͘ chèng-siông khé-iōng... Chhiâu beh poàⁿ tiám gōa cheng chiah thang khoe-ho̍k khui-ki... (Sim-koaⁿ tiuh saⁿ ê, siūⁿ-hoat kúi pah khoán)

Tāi-khí-seng, lán hoân-hó peng-siuⁿ peng ê mn̍gh-kiāⁿ ē phái, sīm cheh, koh kiaⁿ lāu-chúi, chóng-kóng hiān-tāi seng-o̍ah sit tiān beh án-choáⁿ tio̍h hó leh. 


Tn̂g-bóe-soaⁿ-niû koh lâi ah

 Kin-á-ji̍t, lâng iah lám-lám, tio̍h chham-ka ha̍k-hāu ūn-tōng-hōe bē-tàng cháu, tām-po̍h-á bē sóng. Châng-ng mn̄g in kám beh lâi, lóng chhé...