2015年10月28日 星期三

Prometheus

看 chit-khoán 都市ê 夜景, lán m̄ 知影恐懼àn toh 來, to̍h 是始終 bōe-bat 消失 ....


源起頭上帝講光kap 暗 tio̍h 分開
Chi̍t 半光kap chi̍t 半暗做頭 chi̍t kang
Hit-tia̍p 無善惡分別
創造人 kap i 同行

願神 Chiús kap 永恆共存
Chiús 英明 裁決 kā 汝
鍊 tī 山石頂 致到
連 hit 粒 石頭 也變做永恆

I 也持守 講出--去 hiah-ê 話
Ta̍k日sio-kâng 化身 bā-hio̍h 來
Kap 精牲 對目睭 siòng 目睭
無話無句 連目神都無
Ang-á頭 nih 有平行世界 ê 堅定
針對汝 對心肝頭開破

理路是機械的無變竅餘地
Chi̍t 日 過 chi̍t 日 日日相kâng
Días i 至高天神的確深深體會 che
到極恐怖ê
永恆無聊 chhin-chhiūⁿ
I kā 汝練leh ê hit 粒 Causasus 山石

是講, 汝 káⁿ ē  chiaⁿ 無聊 ho͘ⁿh
無chi̍t日特別ê 著磨 也渺茫去
著磨也無滋無味
Kám 有toh chi̍t 日體會tio̍h he
永恆 bōe 變化ê 恐怖

To̍h 是汝 m̄-bat 人 短短 sìⁿ命 ê 寶貴
也 bōe 透徹烏暗 ê 價值
大主大意kā 天火偷渡 hō͘ 人
Taⁿ 汝看 in 短短時間 niâ
In tio̍h lia̍h 準 ka-kī ē thang 做神
Kap lán kâng款 日日做 che
到極無聊 違逆神 ê 齣頭
無 khòa in 短短sìⁿ命 liâm-mi 盡

2015年10月25日 星期日

Âng-sek Tâi-oân

藍博洲 有寫 chi̍t 本 《紅色客家庄》,意思 ná lerh 講 in 客家庄 真chōe 熱性ê 少年人, tī hit ê 時代 lóng 加入 共產黨, ǹg-bāng 盡ka-kī 一己之力 kiâⁿ tī 建改新世界 ê 行列nih。Góa 想 hit kú in 應當 bōe kā ka-kī 看做 客人!因為 chit 款 民族主義思想 kap 共產主義 bōe合。

昨hng,lán terh 台南 府城區,浸tih PM2.5 ê 大氣 nih 散步siû 街。無tiuⁿ-tî 影tio̍h che 紅色ê 台灣。壁堵破爛,厝蓋也無看見影,恐驚--ê 是賣sak ah。氣勢bōe-bái,鹿á 真 大chiah, kā 台灣 咬 lerh,bōe-su 咬 han-chîr leh。

厝蓋kha 消失ê  chhiâⁿ隔, 椅桌,門枋,kap  人來客去kha-pō͘  聲,喊喝,bih聲,chheh聲,薰味, 酒味 iah  粉味也 lóng 消絲 無 影跡。孤孤 Àu phú 味 iah bōe 褪。Hit tah 紅 iah ná 血。真chōe  台灣人古ê 台灣,也是 kiâⁿ kah chit ê 地步。Lia̍h 牛, 蕃薯 chit 款 bōe 自主自覺 ê mi̍h-kiāⁿ 做 ka-kī ê symbol 代表,khah 講 mā 是悲情憤慨,講久 oan-nā àu phú,失去感動人ê 質素, chhin-chhiūⁿ Snow White, 本質性質 lóng 好, tio̍h 是 無自覺,無ka-kī ê 行動,所致,kan-taⁿ siàu-siūⁿ chi̍t ê 變態ê 王子 賜 i chi̍t 世人幸福。M̄肯 iah 是 m̄ 知影 tio̍h ka-kī 去面對敵人,惡行,去討回公道正義,汝ê 人生tio̍h kan-taⁿ chhun àu phú ê 滋味 niâ。

所以,hit chūn ê 共產黨人 比lán chit-chūn chōe chōe 人 khah 值得lán 來欣賞,來tam 味 iah 記述,iah 傳揚,In 無的確有成就,無的確有成果,是講 in  弄揚熱情,理想,koh 有走chông,phah phún,有犧牲。人tio̍h是 án-ni, chiah 證明i oa̍h lerh iā-kú-káⁿ。

所以,lán 無想tio̍h, 也無去ioh 主人意是sáⁿ,iā 無khòa 講 he 有可能代表中國侵領lán 台灣。要緊ê lán 想 m̄ 是 siáⁿ-mih 國家 m̄ 國家,lán 台灣 70 m̄是國家 ah, lán 也 慣勢慣勢 ah。Lán 心肝頭 khah khòa-ì  是人 m̄-chiâⁿ 人ê 日子 ài koh gōa 久?

ka-kī ê bó-gí ka-kī kiù

Ka-kī ê bó-gí ka-kī kiù

Tn̂g-bóe-soaⁿ-niû, ē kui ka-cho̍k chò-hóe tàu khan-khioh chiáu-á-kiáⁿ. In sin-hêng sek-chúi kài súi, chit-má iā chiâⁿ-chòe bó͘ chi̍t chióng Tâi-oân ê cheng-sîn symbol, tiāⁿ hông the̍h khì chòe siong-phiau iah-sī ìn tī pau-chong.

Tâi-oân te̍k-iú ê mn̍gh ū siáⁿ-mih leh? Soaⁿ, hái, thian-jiân ê sán-bu̍t chōe kah sǹg bōe liáu, iā iah bô  gián-kiú kah liáu. M̄-ku, he lán lâng lóng bô chò chi̍t-sut-á chō͘-chàn ê khang-khoeh, tian-tò lóng teh sńg-tn̄g siong-hāi. Phah-sǹg chìn-chêng lóng m̄-bat pó, chit-kú, ta̍uh-ta̍uh-á bat, ū sió-khóa khah ké-pìⁿ ah.

M̄-bat pó phah sńg-khì ê pó-pòe, tī Tâi-oân si̍t-chāi chiok phó͘-phiàn koh phó͘-phiàn. Khòaⁿ ē-tio̍h--ê tio̍h giâm-tiōng kah án-ni ah, he khòaⁿ bé-tio̍h--ê koh lú giâm-tiōng. Só͘-tí, lán Tâi-oân lâng khah sū tn̂g-bóe-soaⁿ-niû, Tâi-oân chhù, chhēng-chhah, nî-cheh hong-sio̍k, chia̍h-si̍t, siáⁿ-mih lóng bô--khì, kan-taⁿ chhun chîⁿ, kan-taⁿ ē-hiáu tùi-tiōng chîⁿ. Siáⁿ-mih lóng bōe-hiáu iah bōe-tàng lia̍p-chek chòe kiáⁿ-sun éng-kiú ê chu-goân châi-sán. Koh ûi-it chhun-tiông ê chiⁿ iā lóng hông phiàⁿ--khì khah khoài.Bo̍k-kòe ji̍t-ji̍t chia̍h ê si̍t-phín iā chiâu-chiâu tài to̍k. M̄-bat pó, m̄-pat hó-bái, m̄-pat phang-chhàu, khó-lîn!

Gōa-lâi ê mn̍gh ti̍t-ti̍t sóe-thōa lán tō͘-oa̍h ê khong-kan sî-kan. Jû-kim, liân chòe-āu chi̍t tiâu hông-sòaⁿ iā berh phòa ah. Tio̍h sī Tâi-gí. Mài kóng tōa Tâi-pak  tē-khu, pháng chhun bô 1 siâⁿ gín-á ē kóng ah, liân lán Tâi-lâm, Ko-hiông, Pin-tong khah chng-kha só͘-chai to͘ chin chhám. Lán khòaⁿ ē tio̍h ê  lóng sī kiaⁿ gín-á tòe bōe tio̍h ha̍k-hāu ê kok-gí niâ.Lóng  bô leh khòa in ka-kī kok-gí chiok àu, kin-pún kóng bōe lō͘-lâi, iā sī ngī kóng tian-tò kā gín-á kà pháiⁿ--khì iā m̄-chai. Gín-á khì ha̍k-hāu hō͘ lāu-su kiú-chèng bōe kòe koh lú chhám iā-kú-káⁿ?

Lán Tâi-gí lâng  kám bô  khah bat pó--sió-khóa?Iah-sī khah sū  he  tn̂g-bóe-soaⁿ-niû bōe-hiáu kò͘ kiáⁿ, bōe-hiáu chhī-kiáⁿ? Bó-gí chit tiâu nā tn̄g, chit cho̍k m̄-sī bia̍t-choa̍t tio̍h sī éng-sè chò lô ah lah. M̄-bián koh-leh ūi-tio̍h siū pek-hāi khàu pi-ai ah lah, ka-kī ê bó-gí ka-kī kiù, kám m̄-chai ?


2015年10月23日 星期五

hù chóng-pian ê ōe

hù chóng-pian ê ōe

Chū Tâi-gí thang ji̍p kok-hāu kà liáu-āu, kām Tâi-gí sū-gia̍p ū kan-gāi ê  lâng,  sò͘-gia̍h sī ū lerh cheng-tióng. M̄-ku, lán tō͘-oa̍h ê khoân-kéng nih, Tâi-gí siaⁿ-sàu khêng-si̍t kiông-kiông berh tn̄g-khùi khì ah. Che iā sī lán tī  Facebook khòaⁿ tio̍h lerh lūn Tâi-gí bī-lâi ê nn̄g ke̍k khòaⁿ-hoat.

Hiān-tāi seng-oa̍h ê ji̍t-chí, lán lân-bián hô sio̍k tèr lâng ka-ji̍p Facebook(FB ū-lâng kóng  lâng-bīn chheh, ū-lâng kō͘ liám-chheh, lán koàn-sì FB) chit khoán  siā-kûn bāng-chām.Chho͘-khí-thâu i lāi-tóe ū chin-chōe hó thit-thô ê games bián hùi hō͘ lâng sńg lâi khip-ín lâng ka-ji̍p, Tī hin ê lâng bô gōa-kú tio̍h chiūⁿ bān chiūⁿ ek, iā  ū lâng  lī-iōng i chòe kóng-kò soan-thoân ê kang-khū chō͘ ka-kī ê su gia̍p, iā ū-lâng chiah i khui-chhong sin ê sîn-hûn kap sū-gia̍p, chóng-kóng, lāu-jia̍t kún-kún.

Lán hôe-sióng lán ê Tâi-gí-bûn ūn-tōng le̍k-thêng, iā ū kóa sio-kāng ê só͘-chai. Chhín khai-thâu, lán iú-chì só͘ pān ê chhui-kóng oa̍h-tāng kap  iōng-sim chè-chok ê bûn-bu̍t khan-bu̍t iā chha-put-to bián-hùi pun-tiuⁿ hō͘  lán hiah-ê Tâi-gí hiong-chhin. Sī-kóng kàu taⁿ, Tâi-gí bûn ê chheh, khan-bu̍t, chhī-chháu lóng iah chin chhìn-léng.

Tī FB, lán khòaⁿ-kìⁿ lú lâi lú chōe lâng, siōng bô sī lán ê FB friends, iā bô hān-tiāⁿ chōe-hòe-lâng, lerh tùi-tiōng Tâi-gí, iah-sī bó-gí ê gī-tôe, iā chin-chōe kóng iā ū lerh chòe ê, khui siā-thoân káng-kái ê, lūn-piān-ê lóng ū, tio̍h chhui-sak Tâi-gí kàu-io̍k ê. Khoaⁿ--khiaih, sè-bīn nā-chún chin hó. Koh lán ū khìr chòe Tâi-lâm chhī gí-bûn pí-sài phêng-sím, iā khòaⁿ tio̍h bōe-su chhài-chhī-á ê chéng-hông.  Sī án-chóaⁿ Tâi-gí-bûn cha̍p-chì chhī-chháu iû-goân chiah-nih léng?

Tâi-lâm chhī, sǹg Tâi-gí-bûn siú-to͘, m̄-ku, chit-má ê chhī-tiúⁿ khiok kan-ta ē-hiáu sîn lâng ê chhùi-nōa, kóng berh kui-tēng Eng-gí chòe  tē jī  koaⁿ-hong gí. Si̍t-chāi hàm koa̍h-koa̍h. Kin-ki bó-gí m̄ kò͘, khì kò͘ lâng ê  chhùi-nōa phóe.  Che  pháng tio̍h sī Tâi-gí lâng phó͘-phiaⁿ siōng giâm-tiōng ê chèng-thâu iā-kú-káⁿ.

Lán tiâu-ti̍t lâng, tiâu-ti̍t siūⁿ, só͘-ū hó-thiaⁿ ê giân-gí, lóng m̄-ta̍t si̍t-si̍t lâi chòe. Tâi-gí bī-lâi su-iàu khí kó͘-mi̍h thang thn̂g bûn-hòa,  iā su-iàu kiàn sin-mi̍h chhòng-chok thang hùn-khoah lán Tâi-gí ê khong-kan, iā chiah thang hō͘ bī-lâi ê Tâi-gí oa̍h lo̍h-khì ê sin ióng-hun.   Só͘-tí, lán chia-ê nā-chún lerh chòe o͘-chhiú-ê, ū-sî iā tio̍h kiam chòe gōa-bū chhui-sak. Tâi-gí hiong-chhin ah, lán Tâi-gí kám berh pàng hō͘ sí?

2015年10月22日 星期四

thiⁿ gōa koân

轉--來麻豆, 親眼 koh 確定 1 pái,lán chhím 轉台北ê 印象, 看--起來 淡水ê 天 真正加真 koân, 無 m̄-tio̍h。Lán 麻豆 ê 天 tio̍h 茫茫渺渺。

正港無piah--人, tú-á lán 出去看, 月娘 nā-chún 摸 會tio̍h leh。人間leh, ná in 講 ê 紅塵chhèng chiūⁿ 天,紅毛塗 隔界,電報線牽連 兼分割 siáng ê天 ho͘ i chi̍t 角 chi̍t 角。無的確平行世界起點 tio̍h terh che 電報線發明出--來ê 時。

有時lán 寫 ê mn̍gh-kiāⁿ, 人 講無滋無味,lán ē phái勢 lioh。是講 無sáⁿ-mih滋 無 siáⁿ-mih 味 leh? 聽講,chhōe he 滋味是作家ê 責任, 也tio̍h 是 i  ka-kī  ài 擔起ê 本職 kap berh 完成ê 任務。也是 chi̍t 種 美學觀點,換人 tio̍h 無kâng ê 觀點,也 ē 無kâng 滋味。Pháng 人度活ê 滋味 無tâⁿ,親身經歷,去chn̂g, 去 tam,了後 動筆 寫--落來,kā ka-kī 得-tio̍h-ê  滋味分張hō͘ 別人。Án-ni  講--起來,lán he 無滋無味ê 日子, 寫 成 無滋無味ê 文章 kám m̄是 tú-á 好? Siōng 無,有 老實呈現 lán ê 生活滋味。美感 leh kap  味感 saⁿ 連 sioh?無 ná ē 用 chit ê 滋味 來 分說leh?

窮實講,lán 究真去想,美學基礎 是 tī lán 人ê 五官感覺,chiah koh kā chia-ê 外來資訊傳輸入lán人ê 心智 hō͘ 人去知覺,引起人ê 情緒,也 hō͘ 人ê 知能去分析,了解,建立理路。 關鍵tī 情緒,lán ē kā 好ê,爽ê,讚ê 情緒 反應, 也 lia̍h 做 外界有 好ê,爽ê, 讚ê mi̍h-kiāⁿ, iā tio̍h 是美感。

聽講 下營 ê 鵝 lóng 絕滅ah, 連 鵝á kiáⁿ, nn̄g 也 lóng 無ah! Che 實在恐怖kàu 極! M̄-koh,人 kan-ta 煩惱 有錢 iah無錢 niâ。 Gōng kah kan-ta 顧錢 bōe pê chiūⁿ ê 族群 iah 是 社會主流。

Chit 禮拜, 心情 chiaⁿ siān,iū-koh 拜一睏bōe 落眠,致到身軀足thiám。 Chit 款情形, 人tio̍h 會 khah 悲觀--淡薄á,lán 講是 對別人 siuⁿ 樂觀, ka-kī siuⁿ 悲觀。 Kám 有影? 悲觀ê 眼光, kám 有 樂觀ê 種子?

2015年10月20日 星期二

gín-á ê bāng

TED演講:生活很簡單,為何你過得這麼難!

Lán gín-á 時 siōng 歡喜是, 禮拜 pē-á-母, lán lóng 放假, kui 家 閒閒 tiàm 厝, 看電視, 唱歌 快樂,有時 會 話東話西, 阿爸 恬靜, 阿母 會講 i 少年時 ê 戀愛古 hō͘ gún 聽。

Thiu phòng-se, 做 la-liān, ... 有ah, 做kah 無暝無日, m̄-ku, tī 我ê kì-tî, che lóng bô 算 phái 命, tian-tò 有 1 種 幸福感, kui 家口 á 做伙 做sit, phah-piàⁿ。無 chhiūⁿ chit-má tak-gê 五路去, 罕得thang koh 聚集重溫hit khoán 單純ê 溫暖感情。

Lán 也 幻想 ka-kī 大漢了後, ē-tàng 安穩chia̍h 頭路, 下昏 下班 沿路看夕陽 天色 kap 白鴒鷥 做伙 轉厝。 Koh kā 大部分時間 家人sio陪, iah 是 厝邊頭尾,  tàu-tīn 欣賞 日出 日落, 落雨, iah是 秋風起, iah 是 春花開, 暝時 看 月娘天星, tiām-chīⁿ 欣賞, iah 是 開講 講kóa 海王子 iah 是鐵船長 ê 冒險 ê tāi-chì。

輕鬆 m̄免 煩惱kat tī 目頭, koh khah 免 kat tī 心肝頭, án-ni lán tio̍h 感覺 幸福無比 ah, a-mén!


PS: 是講, 小王子, in he a-tok-á, 追求 ê 是khah 屬個人ê成就感, 出外奮鬥,開新天地。 Lán 也 真 him-soān。


àm-mî tiām-chīⁿ

無始劫以來無明是眾生
M̄ 知敬畏耶和華
是智慧ê開端
是講,無明kám m̄ to̍h是 烏暗?
Iáu-ku,上帝講 tio̍h 有光 就有光
Ah 無光 chìn-chêng leh?

混沌無明正正tio̍h是人性
Kap 聖神 相 lo̍h-láu ê狀態
無分人 iah 是神 ê 時chūn
是 toh chi̍t-ê 講 tio̍h 有光
I tio̍h 變成 神

Berh kā 混沌無明 khún-tio̍k
因為i 講 che 光 是 好
M̄-ku 光 有時 hoa
Hit 時烏暗 tio̍h 侵khàm--lâi
事實, 烏暗chiah 是本性
光 nā hoa, tio̍h 顯現 ê 本性
莫名, m̄ 知名
無始劫以來ê 恐怖
驚人 ê 本性

追 jiok 光 久ah soah 污染心性
Ná-chún ka-kī 是 光明神聖
眾生 soah 驚烏暗
認bat ka-kī soah 變做恐怖
無khòa kóng
無始劫以來無明tio̍h 是 i ka-kī

hóe-kim-ko͘

火金姑 之一                          林裕凱 2006/7/21故鄉之三

天暗暗無雲清風
Thô͘-kha出火金星,lán歡喜tiô 1-ē
sih-sih,是講無gōa chōe
起心pâi徊,強beh óa作伙
I soah hām lán terh bih-sio-chhēr

chiauh-chiauh i無聲無說
暗時門口埕,gún mā bih-sio-chhēr
sih-sihchegún kì-tî lih ê寶貝
in光點,菜股後溝1kòe
Gún tau tī深深山兜ê內底

hn̄g-hn̄g無停時間走過
無按算,心內chhia̍k 1 ē
sih-sihlín mā iân-chhiân tī外地
金金對相,1時浮雲遮過月
m̄án-chóaⁿ ìncháiⁿ-iūⁿ回?

Ām kòa-kòa,草葉有傳說
齷齪生存愛kapê土地!
sih-sih,為tio̍h生湠chōe-chōe
sih m̄止停,心頭 koh1á

絲絲吞忍,phoe piàⁿ kàu

deadline

Kòe-siàu hit sî
Gō͘ chheng, nn̄g chheng, chi̍t chheng
Kè-ta̍t lí chai--bô 

Thiⁿ thiah-ha̍h lí ka-kī ê lō͘
Ē án-chóaⁿ chiap-sòa iah sī
Iū chit ji̍t, ji̍t-thâu chiàu kiâⁿ
cha-ji̍t ê lō͘-tô͘
Cha-hng ê hôan-hó
Koh tāng chi̍t hun koh chhim-tîm chi̍t hun
Lî kiám-cha ê sí-sòaⁿ jú-lâi-jú óa

Thiⁿ o͘ liáu-āu lí ka-kī ê sim
Ē án-chóaⁿ an-tah iah sī
Iū chi̍t mî chīn, sim-thâu o͘-pe̍h siūⁿ
chiân-tô͘ lōan  hun-hun
Kū-nî ê iu-chhiû 
Koh chhiân chi̍t sî koh thoa-bôa chi̍t sî
Lî kiám-cha ê sí-sòaⁿ jú-lâi-jú óa

Jú-lâi-jú óa
Sí-sòaⁿ chin-chêng lí ka-kī it-seng
lí ka-kī ē án-chóaⁿ khòaⁿ
 過siàu hit 時
 五千, nn̄g 千, chi̍t 千
 價值汝知--無

 天thiah-ha̍h 汝ka-kī ê 路
 會án-chóaⁿ接sòa iah 是
 又chi̍t日起,日頭照行
 昨日ê路途
 昨hng ê煩惱
 Koh重chi̍t分 koh深沉chi̍t分
 離檢查ê死線愈來愈óa

 天烏了後 汝 ka-kī ê 心
 會 án-chóaⁿ安搭 iah是
 又chi̍t暝盡,心頭烏白想
 前途亂紛紛
 舊年ê憂愁
 Koh chhiân chi̍t時 koh拖磨chi̍t時
 離檢查ê死線愈來愈óa

 愈來愈óa
 死線chìn-chêng 汝 ka-kī一生
 汝 ka-kī會 án-chóaⁿ看

2015年10月19日 星期一

goe̍h-niû

母親像月娘 kâng-khoán
來kàu 學校, 景緻算真好, 入秋 也 chhiu-chhìn chhiu-chhìn, 人 身軀 爽快, m̄-ku, 心肝頭 cho-cho。 Hông lōng terh 辦公室 外口, koh-khah 心酸。

Chi̍t時間, 想起 阿娘,頭chi̍t pái,同意母親chhan-chhiūⁿ 月娘,照lán 家庭 門窗,也安貼lán 兄弟姊妹 幼幼 ê 心肝窟á。

阿母I 不論lán tī時 轉, i lóng 真歡迎, koh ē chhoân 滿桌 lán 愛chia̍h ê 手路菜 hō͘ lán。 是講, lán 驚 i kha手 無好勢, koh動鼎動灶, lóng thiau 工 m̄ kā i 講tī 時ē 轉。 Taⁿ,tò-khìr, i 知也m̄知leh?

I 離月娘 gōa hn̄g ah, nā 是 teh 天堂? 阿母 ê 面 khah 圓 iah是 月娘 面khah 圓? Siōng 無 我知影 阿母ê 鼻 足圓。
 -------------------------------------
夜色chiaⁿ súi人tah-hiaⁿh 
月娘光光照大埕
 淡水河口鹹也chiáⁿ
牛津學院想阿娘

Phah-piàⁿ出外m̄是閃
白白轉厝驚人嫌
阿母kám知 kiáⁿ siàu念,
暝日心悶床椅 tiam

Khîⁿ 家chhoah年koh chhoah節
阿母面模chhan-chhiūⁿ月
Ka-kī 開用真儉khoeh
Chhiâⁿ養sī-sòe 足chám-choe̍h

奉待阿娘順天理
天頂燕á háu 依依
討食chiah 著來拆離
袂赴翻頭chhun 記tî

暗時滬尾光iāⁿ-iāⁿ
心亂m̄知按怎kiâⁿ
奔波前程無保領
風颱欲來人kiaⁿ-hiâⁿ
---------------------------------------------------------------
王昶雄, 淡水人寫了 一首好詩歌-- 阮若拍開心內 ê 門窗;lán leh? 無旋律 kap 節奏ê 神經, kám 有才調寫歌?
----------------------------------------------------------------

Gún 來 離開故鄉 ko͘-put-chiong
M̄是少年 phiau-phiat 愛 展勇
粗坑石kó͘ tēng khong-khong

2015年10月18日 星期日

Tâi-gí sin chheh

台語新冊

​​《台語文發展年表》,《 台語作家著作目錄》 是國立台灣文學館『台語文學史料蒐集出版計劃』 ê 成果,  是lán 會會員 施俊州 博士 ê 大力之作。是當今lán 台語文學, 文學美學本土化, 極要緊ê khang-khòe kap 成就。因為台灣主體性ê歷史, 人物,事件,, tī chit ê 外來政權政策壓制下,也kā lán 台語文 相關ê 發展 kap 成就 放hō͘ 無要無緊,有ê koh khah 橫逆ê 刁工 iap--起來,致使,  lán hiah-ê 台語文過往, kap 當teh 發生ê 重要事件, 強強beh tī 時間 消磨nih 消失去ah。也造成chi̍t-kóa 文學史家無意無意放hō͘ 看bōe tio̍h, lán 讀in ê 文學史, koh kā ka-kī ê 語言放sak 了後,也soah 變做m̄-bat 台語先輩 ê 異邦人。

Chit nn̄g 本冊 tú好thang 當做 lán 對台語文界青瞑ê 解藥, 明目丸。按1865 開始,到2013年beh óa 150 tang 內, 重要,無重要ê 台語文歷史發展,先輩人物ê 貢獻kha 跡,tī hin 有siōng 詳細ê 整理 評述, 聽講chit-má chhìn-chhái 列也有超過 2000人, 人ô͘, m̄是 文章ê 數量。當然, 史料文獻蒐集是chit 項khang-khòe 極基礎ê 難關所在,也是冊nih 立論ê 根據。

Kā chiah-ê歷史陳跡放爛,hō͘ i 毀壞 lóng 加真簡單,ah tī 過去liâu-liâu-á 消無去ê 狀況 beh koh kā khioh--轉來, tio̍h 加 真費氣極厚工, koh kā i 整理分列,khioh 起台灣文學專門知識,lú 是需要耐性 kap 意志。Lán 實在 tio̍h kā 施博士 致敬。

2015年10月10日 星期六

Badriangalaai Gō͘-go̍eh sēng-khui

Badriangalaai Gō͘-go̍eh sēng-khui
Lîm Jū-khái(2008/5/11)



Bô tiuⁿ-tî o͘-im ê gō͘-go̍eh thiⁿ
Siūⁿ-khí-tio̍h lán tàu-tīn iu-siong
Áu-ut-jo̍ah ê ji̍t-chí
Lí chhah chi̍t ki o͘-kut ê Badriangalaai[1]
Tī tōa-biō tiâⁿ tàu-tīn hit ji̍t
Kán-ná Kiâm-chúi phang-á tiûⁿ
Sin-khu kap sim lóng chiâu sio-jia̍t
Lí kā góa kóng pek-ha̍p-hoe tng sēng-khui

Pe̍h-ji̍t chiò-siā gō͘ pah nî
Hit keng nâ-sek chhù-kòa ê tōa-biō
Lán ū siang-sûn ê hiaⁿ-tī
Nn̄g ki chhèng ah leh
Lāi-tóe bî-bî-á chhiò ê lâng
Chi̍t-si-á khùi-si to-bô
I phīⁿ bōe tio̍h gōa-kháu pek-ha̍p-hoe khui
Kah chhek-ok lâng ê phang-chúi

Le̍k-sú ūn-tōng sio-jia̍t chóng ē siau sòaⁿ
Hoe ki
Chham lām saⁿ--go̍eh ê sí-thé
Ìm-pûi
In tau mn̂g-thâu-chêng hit châng Pek-ha̍p-hoe
Chìm-thàu gō͘ chheng nî
Hoe-hio̍h tián-khui sêng sai-kong-giang-á
Ho͘-chhiáⁿ bî-bî-á chhiò ê tōa mô͘-sîn
Khui--khui, Tōa chhùi khui-khui-khui

Pek-ha̍p-hoe gō͘-go̍eh sēng-khui
Kì-tî lāi, Ū chi̍t ki o͘ kut

Chit-má in tau pek-ha̍p-hoe
Hoe-hio̍h kài tōa kái pûi
Tǹg chhut âng tiám âng pan kui phiàn
͘ kah âng-gê~âng-gê ê bīn-iông
Tàm-tàm-á khui tī piàn-thiⁿ ê bî kng tiong
Sin-khu ti̍t-ti̍t iô-chho̍ah bōe thêng-tiām
Ba̍k-thâu sîn-sîn hàiⁿ bōe chí




[1] Badriangalaai, Rukai gí, pek-ha̍p-hoe.

sim-būn le̍k-sú Formosa

心悶歷史 Formosa

Siáng知影100 kap ê 關係
相除是無窮無限
Ah 相乘是虛無

太複雜 leh, chi̍t berhpóe
Hit kóa khiap-sì ê 歷史殘跡
Ná póe ē che 渺茫山phiâⁿ
Jû chháng-chhàng ê墓龜 ē-kha
人性ló-chhó am-khàm 淺埋
Hit-chūn 應當是媽祖生 "大家樂" ê
曠野有人大聲喊講
Kap thâi ê 外地狂人無關
受害 ê 牌支暗bo̍k-bo̍k

thài i 大人gín-á, ta-po͘ cha-bó͘
"都是我們同文同種的同胞"
Ē 記得iah無? Chit ê 甜蜜ê口號
人性 taⁿ 孤用數字來 táⁿ
lóng 免講
Chhèng 枝押lerh, 銨鉛線 kǹg leh
Chhia 落海底 ê tāi-chì
Ah無直接 á , 天清地明
Lín 活活tâi,親像野狗死 tio̍h --落去
"長官列入特別交代"
Hō͘ in teh 破碎 ê kì-tî chhōe
In ê 身軀 命底

"哪裡不死人,哪天不死人"
koh 正直人berh án-chóaⁿ
經歷 hia ê 殘忍酷刑
Siōng 驚人ê 活人人人安chi̍t-ê
"匪諜就在你身邊"
Che 也是依法不依人ê 生存原則
失親chiâⁿ ,無朋友,有夠恬靜
你看,若無口號,標語頭前
生活有味, tī chit-ê無聲 ê社會

ê是結構問題 siuⁿ過頭複雜
有才調出張做官
有讀書人berh póe
Lán 需要時間chhiâu 出一致 ê 共識
而且惡法也是法,che你也知
chi̍t-ê ē-tàng 負責
"應即槍決可也" 白紙頂明明紅字
Ah 無,紙已經反黃蛀蟲
Kiáⁿá bōe 出受害者 ê chhiuⁿ
弄獅弄龍歡迎祖國ê相片
Koh tio̍h-beh hip 1 pái

了後 ê 社會歷史 lóng ē-tàng kō͘ 結構補thīⁿ
lán 勝者為王 ê 文明正義
並無註寫任何 1 ê 加害者
Tio̍h 了解100萬受害者延續

歷史輪迴100萬年

2015年10月9日 星期五

sū-giân

Lán iah-bōe 編輯好sè ê 詩集 號名 《粗坑口聽雨聲》。粗坑是 lán 出世ê 血跡地, kàu kah 七歲離開 去tòa 台北新莊, 總--是塗肉鹹siam ê 血味, 剝 bōe lut。Phah-phún, tī 外鄉度活, 加減 lán se̍k-sāi ê 過日習慣 kap 年choeh, ta̍uh-ta̍uh-á hông thōa 去, 也 kap hiah-ê 人poaⁿ-nóa 久, 腔口, 語言也是 án-ni , lán ka-kī 粗坑ê 形影 tī 大都市lih 漸漸thǹg 換做 城內人pān-sè。

M̄-ku, 土直人oh 改, soah tī hia chhōe 無chi̍t jiah thang 安心khiā起ê 所在. Koh 台北人pàng-sak 台灣話siōng 緊快, 範圍siōng tōa siōng 嚴重。種種大環境社會, 文化, 經濟變遷ê 束縛 kap 巨力 chhui-ká lán 暫且khioh 起 mài 講, 地形, 地貌 也 kirn-tòer lerh 變. In lerh 歡喜 日日新, lán lerh 日日sīm。Ta̍h tio̍h 機會, 少年交ê 朋友牽成, lán 遠渡台南麻豆庄社, 入tōa-o̍h kà-chir。Iā  chiah khah 有心思thang 深想lán ê人生。

Chiah 開始寫 kóa m̄-chiâⁿ 樣ê 文章, 算 記錄ka-kī ê 日子kiam 反省。開始寫詩lán想講是學講話,講ka-kī ê 心內話。Chìn前所寫,量其約分3類,一--者 對ka-kī 發動自我探索、疏發、二--者批判公眾事務、第三 kā平凡日子lih ê 靈感 摘記落來。Iā 寫幾ā tang, 量thang 出詩集ah. 是講, lán koh ka-kī péng 出來看, 讀, 有ê chin bōe 見眾得, 有ê勉強, 因為 lán 底蒂phái 癖, ài 嫌人ê 詩, koh 有私心koh  berh 用台語詩教人台語,  所致, ka-kī 落去寫。 Ka-kī 總 感覺欠chi̍t khùi。Iā 好朋友 有kā lán 輕輕á tiám-tuh, lán也 聽 bōe 真, 也無才調隨學隨改. Tio̍h iah 是 chhop-chhop leh 作chi̍t 堆, kō͘ 準ê, nā ē 過 讀者心目tio̍h 算過關ah。

Lán 講 寫台南, tio̍h 是lerh寫 故鄉, 寫別人tio̍h 是lerh 寫ka-kī. 粗坑口是lán kap血跡地拆離離ê隔界, lán hit-chūn 也有看tio̍h khat-á車, lu塗車 隨lerh kā lán ê 故鄉挖sak, ná-sêng 講lán ê 故鄉失了價值. 幼kiáⁿ ê 心肝 hit chūn tio̍h 破去 ah, 是講 人幼bōe曉講, 也漸漸bōe曉講lán ka-kī 粗坑ê 母語。Kan-taⁿ chhun 雨聲 sio-siāng,  引人心悶,  ǹg-bāng 虹出tī天頂, ū 上帝ê 保領。

2015年10月6日 星期二

Si siá Tâi-lâm

Che 是 舊年, 11月 24 tī 葉石濤紀念館 分張ê 講題。
寫台南 tio̍h是 lerh 寫 故鄉
寫 別人 tio̍h 是 lerh 寫 ka-kī



























2015年10月4日 星期日

kok-tō͘

人ah, 講 in 不時 番 pí-pà
野望明明 kǹg thàng 保護chàn
入太空世界 深探 Black Holes
也 berh 殖民 Mars

Lán 看 lán 人ah kap 鳥禽 kâng ah
定規 鳥為食亡 人為財死
透機徹明 ê 道理
Tī 畜生輪迴苦lih chhiau-chhōe
小小確定ê 小小幸福
Soah 變做理所當然來

理所當然正正當當
來去排列chia̍h kah 飽,  來去排列
去Chia̍h hō͘ i 死 khah 贏死無thang chia̍h
管thài i 白心烏心
Lán 人心 chiâu terh 比賽
無tio̍h 比thōa 白
無tio̍h 比烏

Siáng khah 贏
人頭家人 chiah 是人ah
M̄-ku, 根據海lih ê 糞埽資訊
In ê 心 oân-nā 是 錢
Chiaⁿ實使人怨妒欣慕
Lán 人m̄ 知驚 he 理所當然
M̄ 知驚 he 理所當然 ê 明理

願生其國土莊嚴
黃金舖地
眾生以食為其居所
無眾苦一概喜樂

2015年10月1日 星期四

chia̍h-pn̄g

台灣人tiāⁿ-tiāⁿ lerh 講 chia̍h飯皇帝大, 應當 真看重chia̍h-si̍t chiah tio̍h. Koh 路頭sio-tú, 開chhùi相借問ê 時 tio̍h 講 "chia̍h 飽bōe?"  Kám m̄ 是 kài 對重 "chia̍h飯" chit chân tāi-chì ê 表現leh?

是講, chit 幾年 ná chiah chōe 食品, 食物 ê 安全, 信用問題, koh lú hàm ê是, chiah ê問題 lóng是 心態不良ê 人 造成, 了後 罪犯 koh lóng 無 tāi-chì. in 錢照thàn, 所致 台灣全境 食品問題照出。

Lán mài 講 khah hn̄g  統一 ê 問題。 Lán 就 看 最近 屏東 發生ê. kan-taⁿ 煮 白飯, tio̍h thang hông 報 ê tāi-chì。 有雜誌人講 廠商siuⁿ 過頭烏心肝, 連 gín-á 錢 也berh chia̍h, 也有人, 連 政府也跳出來解說講 he lóng 合法, chit chân tāi-chì 是 he 雜誌講了siuⁿ 超過。如今, ná-sêng 是非難明, kài 在人 去講。

Lán 無berh lia̍h chit 點做話柄, lán chia來講 是 án-chóaⁿ lán 台灣 chiah chōe 人 bōe-tàng 好好á chia̍h chi̍t 頓飯?是cháiⁿ-iūⁿ, chiah chōe 人 自細漢 tio̍h 慣勢無tīr-lerh 厝lih chia̍h飯? Lán 認為 chit ê現象, kài 悲情 lioh, 也 kài 惡質。Sī 大人 到底 lerh 無閒siáⁿ 貨? 透世人無閒, che kám是 lán tèng-ì lán 欣慕, 愛過 ê 生活? Koh 下輩人, 出世tio̍h lóng 罕得 kap 家人 好好á chia̍h 飯。Lán 認為 kài 要緊, che tio̍h是 chi̍t口灶ê feel ah, 也是 家人ê感情生活 kài 要緊ê tàu-tīn 時間 lioh。

Lán 先輩犧牲得來ê 自由, 汝kám 有 好好á 發揮? Iah 是 tòe hiah-ê gōng 人 嫌自由, 留戀過去戒嚴 kap 束縛kǹg 鼻 ê 時代?人 尤其 是lín sī大人, 慣勢 hông 管制, ta̍k 日 chiú tòa 電視頭前 chiah 屎, 汝 kám tio̍h tòer lerh chia̍h 屎? 王昭華 講, lán m̄ thang tòer 人 chia̍h 屎heh。 Khah 清醒 leh, kám tio̍h 萬項kap人saⁿ 比較, kám tio̍h lóng chìⁿ kah 贏。 Siáng lerh 贏 lah。

汝 kám bōe 認為, 居家生活 是 人 一生lih, 生活siōng 重要ê部分. Ná ē 是 作sit, 工作?Án-ni 豈無 比 hō͘ 人飼ê厝內狗 khah 慘慼?人生ê 品質 kám m̄是 tīr chia?Sió-khóa 做--chi̍t-ē, 大部分時間 變東變西, 弄豬弄狗, thit-thô 樂暢? Ná ē 變做 hiah kah-ì 去做人ê奴隸, 做人ê 奴才leh, koh 超過做ka-kī kiáⁿ 兒 iah是pē-bú 身份 koh-khah 久長, koh-khah dominant ? 竟然 koh 歡喜 oeh-oeh, chia̍p-chia̍p kâng 展風神!

Ka-ki ê靈魂tio̍h ka-kī 救, 汝 若berh 過 hit 款 奴ê 生活, 準我kāu siáu話, 無 汝 tio̍h 開始 暫hioh, sió 停leh,  小思考 ka-kī ê 日子leh。 無人有法度替汝思考 汝 ê人生, 也無人ē-tang 替汝度活, 汝ê 一生也 bōe 因為別人 thang 得救。 獨獨 汝ka-kī 有 法度改變汝ka-kī ê未來。 汝taⁿ安排 ka-kī ê 時間, che 是 上帝掌權 也 賞賜 hō͘ lán ê。 Bōe 變kín 也 bōe 變bān, 也 bōe 停, 也bōe-tàng khiām 起來khǹg lerh 後擺 thang 用。 Án-ni, 汝ê 日子 berh 算siáⁿ ? 真正tio̍h 深想ah。

nāi-sim

日子若無chiah-níh-á kín-pek ân-ha̍t,lán 真 kah ì 胡亂畫。--- 中秋Dujoan風颱過 3 日。

Chìn-chêng有 hit lō 已讀不回 造成悲劇ê 新聞無。Lán tīr 虛幻ê社交網站, lerh做人, kiâⁿ做, 事實也真虛幻, 不而過, lán kā 當做第二身份, 態度無 放lēng, kāng-khoán tiâu-ti̍t 做人。 有時, lán ē 迷茫, lia̍h 準 chit-ê網路世界 比 lán 肉體世界 koh-khah 真實。所致, lán chi̍t 出聲 tio̍h ǹg-bāng聽tio̍h 回音。 Che 顛倒夢想 niā-niā。M̄-ku, 痴迷者痴迷, 也tio̍h以虛假來修真實。 無入迷城, 怎樣渡迷人leh?a-mén!

Lán 耐性sǹg bōe-bái, chiah thang chhōa tio̍h好牽手,  輕鬆快樂後半世人。 有時lán 看tio̍h chi̍t kóa新聞事件, chhóng-pōng m̄ 是趕狂 ô͘, iah 是 真快 siūⁿ氣ê 人 造作 bōe-tàng 彌補 ê 後悔tāi。 Lán 真正無法度同理, 雖罔lán 知影 he 也是 人性常情。 總--是, 離經 無知ê tāi-chì koh ē 不時上演, lán 所知所khiā起 soah 變做 顛倒khah 離經。Siat-thái 顛倒眾生 ah。

Lán terh 車頂, chia̍p-chia̍p看 tio̍h chōe-chōe 人, 手時時不離手機á smartphone.  是講, 有影, 有歲頭層次ê 差別, 不如講 語言層次。 Lán看tio̍h chōe-hōe o͘jisang, o͘bahsang, 概無giâ 手機á, koh ē 互相講話, 開講。 Khah少 lán ê 歲ê 人, 男男女女  tio̍h khah 無差別 ah。 有ê chiūⁿ 車 tio̍h 一直講, 聽ê 人 kāng-khoán 目睭, 手 不離手機á, 致kàu hit ê  講ê 人 chia̍p-chia̍p tio̍h 重講, koh 大聲重講, lán看 i bōe 輸 過動症頭。有ê, 耳á lah-pah 掛lerh, lán也 聽ē tio̍h i 聽ê 歌, iah 是糞埽笑詼。

Cho--日, 趕坐bus, 人khoeh 人, koh 有 4  5 ê 兵, 大包細包, kā 車門 tha̍t kah bōe 出入leh。 汝也知, 憂憂卡 lóng 設tī ùn-chiàng 邊a, 所致, 人 berh koh 起來 也lù bōe-tio̍h。 Chit 時 司機大ê tio̍h 叫已經上車terh 邊aê 小姐人 替hiah-ê 人 lù. 人 mā lù kah chiaⁿ soah 手。 是講, 面lóng 無表情, m̄ 知有歡喜iah無。 橫直, hia ê 人 lán 看tio̍h lóng 感覺 孝男孝女面, m̄ 知tī時tio̍h ē 發作 terh lán chia 。Chit-má lán 都市人 m̄敢 互相對看相借問, iah 是 kan-na lán 感覺án-ni niâ, lán m̄ 知。 Koh-chài kóng, he 司機大ê m̄ 知是刁工 iah古意, 車 真走tio̍h bōe sù-sī, lán khiā lerh mo͘h 柱á, 也 bōe 堪得 i hàiⁿ。 看別人, kāng-khoán lóng 無表情。

Koh 有 chi̍t 項: chit-kú, 公車車牌á lóng 集中做伙, 是利便siáⁿ人咧! 十幾條路線 kan-ta 1 支 牌á, 人 等車, 少ê 時 無問題, 人nā chōe, tio̍h 問題來ah。 排列算lán 台灣國民ê 水準, chit 時, soah m̄ 知 berh 怎樣排, 車nā 來, 是berh按toh 位 開始 上車leh。 Che, lán也 困擾, 是講 phah算有90% ê 人kap 路線重疊, 所致 無人complain ê 款。 Lán tio̍h 看tio̍h 排siōng 頭前ê, 也無的確siōng kín 上車. 無排列ê 人, 顛倒 khah kín, m̄-ku lán 也 oh得講siáⁿ 貨。

Chit pái lán 無berh kóng khioh 怨. Berh 來講 耐性, 耐心. 汝看, 人人對 手機á lóng hiah 有耐心, 好禮á kā 愛護 珍惜 chng-thāⁿ。 事實, 手機á無ta̍k 支 好, tio̍h 看 品質 kap 牌子, koh OS 系統. M̄-ku, 無論 toh chi̍t  ê 規格, lán lóng 嫌i, bōe-tàng 隨時 反應, koh kah kài chōe lán 透世人bōe berh 用ê mi̍h。

He bōe ēng tio̍h ê mi̍h siōng 大ê 欠點tio̍h 是佔資源, 佔資源了 koh 妨礙機á 運作, lán koh 無法度kā 清理tàn-sak, che kap PC 電腦 sio-siāng lah。 Tio̍h 是講, lán 開錢 bóe lán m̄ 知 koh bōe 用tio̍h ê mn̍gh-kiāⁿ。 Che  kám是 lán 知識 不足 niā-niā?

汝kā 想, 開發 OS 需要 gōa chōe 知識? Lán chi̍t 人 niā-niā kám 有才調 bat chiâu 透? 也 kám有需要bat chiâu透? 答案真顯明. 所致, in 大企業 總kā 產品 設計tī 總包ê 概念lih。 Che lán 先hē leh。

OS kap 機á tio̍h kah hō͘ 好勢, kan-taⁿ apple iphone 有án-ni ê 想法 kap 做法。 其他ê lóng 是 kō͘ tàu ê, 硬體 選選leh, 軟體khiā tī linux 基礎 發包 叫人改裝, 開發。 有gâu-ê, 好ê, 也 有 chhìn-chhái ê, koh 有 pháiⁿ 心ê , kā 汝 偷藏 mn̍gh-kiāⁿ-ê,  chit 款m̄ 是 咱 tú á 講ê lán ēng bōe-tio̍h ê hit 堆, 是 i 有 特殊路用 ê mn̍gh-kiāⁿ。

Án-ni, 人lerh 使用ê 時, khioh 起個人需求, koh ū 機á ê 本質差別。 總--是, lán 看 眾人 lerh用, lóng 真有耐心 去download, 去 調教, 了後, koh 用 siōng 大ê 耐性 忍耐 i 有時 無回應, 有時當掉, 有出chhê, siōng chōe kiāu--chi̍t-ē niâ, bōe khòa tīr 心肝gōa 久, koh ē 體諒 i ê 狀態kap 能力 不足。 論真講, che chin 值得lán o-ló--i。

是講, chiah-ê 人 lerh對待 別人 ê 時, kám 有 chit 款ê 耐性? Lán 講ê 社會, 家庭事件新聞lih, 在在 顯示, 眾生顛倒ah。Koh-khah 免講 he, 網路 bat 幾分鐘á  tio̍h ē-sái kā 人, 錢拐--去ê。

Lán頭殼chiah 大khian mā 想bōe曉得。

Iū-koh leh siá he ah

 Iū-koh leh siá he ah bô thâu bô bóe Khoài pō͘ oh kái--ê  In-iû lâng bat  kā i kiò-chòe si-jîn sim-koaⁿ tòe kha-chhng phû kah pòaⁿ-thiⁿ-tén...